Τα μυστικά του Νου: Συνομιλώντας με έναν Ψυχολόγο για τις Αρνητικές Σκέψεις

Οι αρνητικές σκέψεις αποτελούν μια φυσιολογική πτυχή της ανθρώπινης ψυχολογίας. Συχνά, οι άνθρωποι τείνουν να εστιάζουν σε αρνητικά σενάρια, αμφιβολίες και φόβους, δημιουργώντας έναν εσωτερικό διάλογο που ενισχύει τα αρνητικά συναισθήματα. Αυτή η τάση μπορεί να οφείλεται σε ποικίλους παράγοντες, όπως η ανασφάλεια, ο φόβος της αποτυχίας ή η κοινωνική πίεση.

Το Cityvibes.gr «φιλοξένησε» τον Ψυχολόγο Παναγιώτη Νταϊλάκη, με σκοπό να «ρίξει φως» στο εν λόγω ζήτημα.

Ο Παναγιώτης Νταϊλάκης είναι Ψυχολόγος, Νευροεπιστήμονας του τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ,
συγγραφέας και ερευνητής. Προσφέρει ψυχική φροντίδα στην έδρα του η οποία βρίσκεται στο
κέντρο της Θεσσαλονίκης, στην οδό Κομνηνών 12.

Ποιες είναι οι συνηθισμένες καταστάσεις που συνήθως προκαλούν αρνητικές
σκέψεις και πώς μπορεί κάποιος να τις αναγνωρίσει πιο εύκολα;

«Η ερώτηση αυτή είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη καθώς ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και οι
περιπτώσεις μοναδικές. Αν υποθέσουμε, όμως, ότι δεχόμαστε την ύπαρξη μιας καθολικής διαδρομής η οποία μας οδηγεί στην δημιουργία αρνητικών σκέψεων, η άποψή μου είναι πως επειδή η ζωή είναι τόσο δύσκολη και απαιτητική αν δεν της δώσεις όλα όσα έχεις, οι πιθανότητες να δημιουργηθουν πικρίες μέσα σου και να υπερτερήσει το σκοτάδι είναι ιδιαίτερα υψηλές. Σαφώς, όλους μας τρομάζει το γεγονός ότι η ζωή είναι σύντομη και δύσκολη, αλλά αυτό είναι που την καθιστά τη μεγαλύτερη περιπέτεια που θα βιώσουμε. Θεωρώ πως αυτοί οι οποίοι επιλέγουν την σιγουριά και φοβούνται να λάβουν μέρος στην παραπάνω περιπέτεια, ίσως ξεκινήσουν να αντιμετωπίζουν, μετά από κάποια χρόνια, τα άτομα που έχουν πετύχει στην ζωή τους με ζήλια, λύπη, ίσως, και κακία. Δηλαδή, αρνητικά συναισθήματα. Συναισθήματα τα οποία είναι απλώς μια προβολή ως προς αυτά που νιώθουν για τον ίδιο τους τον εαυτό. Οπότε ως απάντηση προς το ερώτημά σας προτείνω το εξής: όταν αντιλαμβανόμαστε ότι έχουμε μια αρνητική σκέψη να κάνουμε τις παρακάτω ερωτήσεις στον εαυτό μας:

1. Τι με οδήγησε σε αυτήν την σκέψη;
2. Που συνέβαλα εγώ στην δημιουργία αυτής της κατάστασης;
3. Πως με κάνει να νιώθω;
4. Τι μπορώ να κάνω, ρεαλιστικά, εγώ για αυτό;»

Πώς μπορεί κάποιος να αναπτύξει ενδιαφέρον και ευαισθησία για τις θετικές
πτυχές της ζωής, ακόμα και όταν αντιμετωπίζει προκλήσεις;

«Όπως αναφέραμε και παραπάνω η ζωή είναι μικρή και γεμάτη δυσκολίες. Ποιά “όπλα” έχω,
όμως, στην κατοχή μου για να μπορέσω να ανταπεξέλθω στις τελευταίες;
Η απάντηση είναι πως τα “όπλα” αυτά είναι δύο, η ευγνωμοσύνη και η πίστη. Ευγνωμοσύνη για
τα πράγματα που έχω και πίστη ότι, στο μέλλον, αυτά που σχεδιάζω θα πετύχουν. Ότι είμαι
έτοιμος να αντιμετωπίσω όποια πρόκληση και να έρθει. Αναφέρομαι στην πίστη καθώς
θεωρώ πως αποτελεί την υψηλότερη μορφή ελπίδος που μπορούμε να έχουμε ενάντια στις
σκοτεινές ημέρες που βιώνουμε ή θα βιώσουμε.
Ετσι, έχοντας τα δύο προαναφερθέντα θα μπορέσουμε να δούμε τις θετικές πτυχές της ζωής
χωρίς να μας κατακλύζει ο φόβος των αρνητικών σκέψεων που μας καθιστά τυφλούς.
Όλοι μας μπορούμε να βρεθούμε σε δυσβάσταχτες καταστάσεις, σε αυτές όμως είναι που η
ευγνωμοσύνη για αυτά που έχουμε γίνεται αναγκαία και η πίστη γίνεται ο σύμμαχός μας.»

Υπάρχουν συγκεκριμένες στρατηγικές ή τεχνικές που μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει για να αντιμετωπίσει τις αρνητικές σκέψεις κατά τη διάρκεια της καθημερινής του ζωής;

«Υπάρχουν στρατηγικές που μπορούν να προσαρμοστούν στις ανάγκες και τις προτιμήσεις κάθε ατόμου τις οποίες θα αναφέρω και παρακάτω. Σε αυτό το σημείο όμως θα ήθελα να απαντήσω στην ερώτησή σας με μια σκέψη συμβολικού χαρακτήρα. Στις συνεδρίες μου, μου αρέσει ιδιαίτερα να αναφέρομαι στις διδαχές της ιστορικής κληρονομιάς καθώς αποτελείται από πληθώρα αρχέτυπων και αλληγοριών οι οποίες εμπεριέχουν την κρυμμένη αλήθεια. Δεν είναι τυχαίο που μόνον με το να έρθουμε αντιμέτωποι με αυτό που φοβόμαστε μπορούμε να εξελιχθούμε πραγματικά. Άλλωστε η τεχνική της έκθεσης (exposure) χρησιμοποιείται από πολλούς θεραπευτές. Ας το σκεφτούμε και ως αλληγορία, όλοι γνωρίζουμε την ιστορία με το φίδι και τον κήπο της Εδέμ. Είτε μας αρέσει είτε όχι, τα φίδια υπάρχουν στον κόσμο. Το να ελπίζουμε για έναν κόσμο χωρίς φίδια είναι ουτοπικό. Αυτό όμως που μπορούμε να κάνουμε, πρακτικά, είναι να γίνουμε εμείς οι γητευτές των φιδιών. Έτσι, δημιουργείται το παράδοξο, το οποίο λέει πως αυτά που φοβόμαστε είναι και αυτά που αν τα αντιμετωπίσουμε θα μας βοηθήσουν να εξελιχθούμε. Γιαυτό άλλωστε το φίδι συμβολίζει πολλές φορές και την αναγέννηση.»

Πώς μπορεί κάποιος να διαχειριστεί καλύτερα την αυτοκριτική του και να αναπτύξει μια πιο ενημερωμένη και ενθαρρυντική προσέγγιση προς τον εαυτό του;

«Θεωρώ σημαντικό να αναλύσουμε, αρχικά, πως μπορεί κάποιος να κάνει αυτοκριτική. H εμπειρία μου με οδηγεί στο συμπέρασμα ότι αυτό που αναφέρεται στο Κατά Ιωάννη Ευαγγέλιον ενδεχομένως να ισχύει, “ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς”. Σε όλους μας έχει τύχει να λέμε πράγματα που δεν τα πιστεύουμε πραγματικά σε βαθμό που να δημιουργούμε, μερικές φορές, μία ταυτότητα η οποία περιέχει ψέματα. Εθελοτυφλούμε μπροστά στην ωμή αλήθεια διότι δεν είμαστε έτοιμοι να την αντιμετωπίσουμε και φοβόμαστε τις συνέπειές της. Γι αυτόν ακριβώς τον λόγο ο δρόμος προς την αλήθεια είναι ιδιαίτερα επίπονος. Αυτή, όμως, είναι η ουσία της αυτοκριτικής. Η αναγνώριση της αληθινής όψης του εαυτού μας. Μια ερώτηση που κάνω συνήθως είναι η εξής:
“Πως θα ήταν ο εαυτός σου τώρα αν είχες αναλάβει όλες τις ευθύνες που θα έπρεπε να είχες αναλάβει και αν είχες ολοκληρώσει όλα αυτά που ήθελες να ολοκληρώσεις;”
Μια ενθαρρυντική προσέγγιση είναι να σκεφτούμε ότι ποτέ δεν είναι αργά να κάνουμε την αλλαγή που επιθυμούμε, αρκεί μονάχα να βρούμε το θάρρος να αποδεχτούμε την αλήθεια και να σκεφτούμε μια στρατηγική για το πως θέλουμε να ζήσουμε την ίδια μας την ζωή. Άλλωστε, όπως είχε πει και ο Καρλ Γιούνγκ, δεν είσαι αυτά που σου συνέβησαν αλλά αυτά που επιλέγεις να γίνεις.»

Ποιες είναι οι συγκεκριμένες συμβουλές ή ασκήσεις που μπορεί να ενσωματώσει κάποιος στην καθημερινή του ρουτίνα για να ενισχύσει τη θετική του ψυχολογία;

«Νοῦς ὑγιής ἐν σώματι ὑγιεῖ. Είναι σημαντικό να υπάρχει μια υγιής ισορροπία ανάμεσα στα δύο. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός που η γυμναστική και η μεσογειακή δίαιτα παίζουν καθοριστικό ρόλο στην διατήρηση της ευεξίας του ατόμου. Θα ήθελα όμως να μείνω στο πρώτο κομμάτι, νοῦς ὑγιής. Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της εκπαίδευσης, κατά την άποψή μου, είναι ότι σου μαθαίνουν τι να σκέφτεσαι και όχι πως να σκέφτεσαι. Η ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας και της αμφισβήτησης είναι η αρχή της πραγματικής σοφίας. Το να επιθυμούμε απλώς να είμαστε ευτυχισμένοι δεν θα μας βοηθήσει όταν έρθουν οι δυσκολίες της ζωής, αυτό που θα μας βοηθήσει είναι οι δεξιότητες που έχουμε αναπτύξει από τις, περασμένες, δύσκολες εμπειρίες μας και το στήριγμα των προσώπων που έχουμε δίπλα μας. Τα προαναφερθέντα όμως απαιτούν και ένα καλό επίπεδο αυτογνωσίας. Έτσι, συνοψίζοντας, θα πρότεινα τα εξής βασικά “συστατικά” που μας βοηθάνε καθημερινά:

1. Αναγνώριση θετικών στιγμών: Καθημερινά, προσπάθησε να αναγνωρίσεις και να
   εκτιμάς τις θετικές στιγμές που βιώνεις.
2. Ασκήσεις αισιοδοξίας: Καθημερινά, σκέψου ή γράψε τρία πράγματα που σε κάνουν
   αισιόδοξο ή ευγνώμον. Αυτό μπορεί να υποστηρίξει τη θετική σκέψη.
3. Καθημερινή αναζωογόνηση: Κάνε μικρά διαλείμματα κατά τη διάρκεια της ημέρας για
   να αναζωογονηθείς. Μια βόλτα, μια βαθιά αναπνοή, ή μια γρήγορη άσκηση.
4. Κοινωνική σύνδεση: Συνδέσου με άλλους ανθρώπους. Οι κοινωνικές σχέσεις μπορούν
   να συμβάλουν στην ψυχική ευεξία. Κάνε προσπάθεια να περνάς χρόνο με φίλους και
   οικογένεια.
5. Στόχοι: Καθορισε μικρούς εβδομαδιαίους στόχους.
6. Μην διστάσεις να ζητήσεις βοήθεια από έναν ειδικό αν νιώθεις ότι το χρειάζεσαι.»

Περισσότερες πληροφορίες για τον Ψυχολόγο Παναγιώτη Νταϊλάκη, μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του panagiotisntailakis.com

Μιχάλης Ιωαννίδης