Η 28η Οκτωβρίου είναι η εθνική επέτειος που συμβολίζει την αντίσταση της Ελλάδας στην επιθετικότητα των δυνάμεων κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ημέρα αυτή είναι γνωστή ως «Ημέρα του Όχι», καθώς εκείνη την ημέρα, το 1940, η ελληνική κυβέρνηση υπό τον Ιωάννη Μεταξά αρνήθηκε να παραδώσει τη χώρα στις δυνάμεις του Ιταλού δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι. Το γεγονός αυτό οδήγησε στην είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο και σηματοδότησε την αρχή ενός ηρωικού αγώνα που θα έγραφε μερικές από τις πιο λαμπρές σελίδες της ελληνικής ιστορίας.

Αποτελεί μια ημέρα μνήμης και τιμής για τους Έλληνες. Η απόφαση του Μεταξά να πει «Όχι» στις ιταλικές απαιτήσεις συμβολίζει την εθνική ενότητα, την αγωνιστικότητα και τη θυσία για την ελευθερία. Για πολλούς Έλληνες, η 28η Οκτωβρίου αντιπροσωπεύει την αντίσταση στον αυταρχισμό και την τυραννία, υπενθυμίζοντας πως η ελευθερία δεν είναι δεδομένη, αλλά κατακτάται με θυσίες.

Κάθε χρόνο, η ημέρα αυτή γιορτάζεται με παρελάσεις και εκδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα και την ομογένεια. Οι μαθητικές και στρατιωτικές παρελάσεις, καθώς και οι καταθέσεις στεφάνων στα μνημεία των πεσόντων, τιμούν τη μνήμη όσων αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για την πατρίδα. Οι εορτασμοί αυτοί έχουν έναν διττό σκοπό: αφενός να θυμίζουν στις νεότερες γενιές τη σημασία της θυσίας για την πατρίδα και αφετέρου να διατηρήσουν ζωντανή τη μνήμη του αγώνα για ελευθερία και δικαιοσύνη.

Το ιστορικό πλαίσιο του «Όχι»

Τη δεκαετία του 1930, η Ευρώπη βρισκόταν υπό την απειλή του φασισμού και του ναζισμού, με τη Γερμανία και την Ιταλία να προσπαθούν να επεκτείνουν την κυριαρχία τους. Η Ιταλία, υπό την ηγεσία του Μουσολίνι, είχε επεκτατικές βλέψεις στα Βαλκάνια και ιδιαίτερα στην Ελλάδα, η οποία στρατηγικά ήταν σημαντική για τα συμφέροντα του Άξονα. Τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940, ο Ιταλός πρέσβης στην Αθήνα, Εμμανουέλε Γκράτσι, παρέδωσε τελεσίγραφο στον πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά, απαιτώντας την ελεύθερη διέλευση των ιταλικών στρατευμάτων από την Ελλάδα. Ο Μεταξάς, όμως, απάντησε με τη διάσημη φράση «Alors, c’est la guerre!» («Λοιπόν, αυτό σημαίνει πόλεμο!»), που στη συνείδηση του ελληνικού λαού αποδόθηκε με το ιστορικό «Όχι». Η απάντηση αυτή δεν ήταν απλώς μια ατομική απόφαση του Μεταξά, αλλά εξέφραζε τη συλλογική βούληση του ελληνικού λαού, ο οποίος ήταν αποφασισμένος να υπερασπιστεί την εθνική κυριαρχία και την ελευθερία του. Αμέσως μετά την απόρριψη του τελεσίγραφου, οι Ιταλοί εξαπέλυσαν επίθεση από την Αλβανία, που τότε βρισκόταν υπό ιταλική κατοχή. Έτσι, ξεκίνησε ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος, ένας από τους πιο ηρωικούς αγώνες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος: Μια ένδοξη σελίδα

Η αρχική επίθεση των Ιταλών στη βόρεια Ήπειρο αντιμετωπίστηκε με σθένος από τις ελληνικές δυνάμεις, παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα βρισκόταν αντιμέτωπη με έναν πολύ πιο ισχυρό στρατό. Οι μάχες στα βουνά της Ηπείρου και της Αλβανίας ήταν ιδιαίτερα δύσκολες, καθώς οι συνθήκες ήταν εξαιρετικά αντίξοες, με σκληρές καιρικές συνθήκες και δυσπρόσιτα γεωγραφικά πεδία. Ωστόσο, η ψυχή των Ελλήνων στρατιωτών, που μάχονταν με αποφασιστικότητα και αυτοθυσία, υπερνίκησε τα εμπόδια. Η ελληνική νίκη εναντίον των Ιταλών έγινε δεκτή με έκπληξη και θαυμασμό από όλη την Ευρώπη. Ο ελληνικός λαός είχε καταφέρει το ακατόρθωτο: να ταπεινώσει μία από τις ισχυρότερες δυνάμεις της εποχής, δίνοντας παράλληλα ελπίδα στους λαούς που μάχονταν ενάντια στον φασισμό και τον ναζισμό. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «Οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες». Η νίκη αυτή είχε και μια άλλη, πιο στρατηγική σημασία: καθυστέρησε τα σχέδια του Χίτλερ για την κατάκτηση της Σοβιετικής Ένωσης, καθώς οι Γερμανοί αναγκάστηκαν να επέμβουν στην Ελλάδα για να βοηθήσουν τους Ιταλούς συμμάχους τους.

Η Γερμανική εισβολή και η Κατοχή

Η νίκη της Ελλάδας επί των Ιταλών, όμως, δεν ήταν το τέλος της ιστορίας. Τον Απρίλιο του 1941, η ναζιστική Γερμανία, βλέποντας την αποτυχία της Ιταλίας, επιτέθηκε στην Ελλάδα με τη γνωστή ως «Επιχείρηση Μαρίτα». Παρά την ηρωική αντίσταση των Ελλήνων στρατιωτών στις Θερμοπύλες και την Κρήτη, η υπεροχή των γερμανικών δυνάμεων ήταν συντριπτική. Η Ελλάδα καταλήφθηκε και μπήκε σε μια μακρά περίοδο κατοχής από τις δυνάμεις του Άξονα (Ιταλία, Γερμανία και Βουλγαρία), που διήρκησε έως το 1944. Παρά την κατοχή, ο ελληνικός λαός δεν σταμάτησε να αγωνίζεται. Η Εθνική Αντίσταση που αναπτύχθηκε κατά την περίοδο αυτή υπήρξε μία από τις πιο μαζικές και οργανωμένες αντιστασιακές κινήσεις στην κατεχόμενη Ευρώπη. Οι αντιστασιακές οργανώσεις, όπως ο ΕΛΑΣ και ο ΕΔΕΣ, πραγματοποίησαν σημαντικά σαμποτάζ κατά των κατοχικών δυνάμεων, ενώ παράλληλα υποστήριξαν τον αγώνα των Συμμάχων.

Η 28η Οκτωβρίου είναι περισσότερο από μια απλή εθνική εορτή. Είναι ένα σύμβολο αντίστασης, θάρρους και ενότητας. Ο αγώνας που ξεκίνησε το 1940 ενάντια στις δυνάμεις του φασισμού και του ναζισμού είχε τεράστια σημασία, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά για όλο τον ελεύθερο κόσμο. Μέσα από αυτήν την επέτειο, οι Έλληνες τιμούν το παρελθόν τους και διδάσκουν τις νέες γενιές για τις αξίες της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της δημοκρατίας.

Κατερίνα Συμφέρη
Εκπαιδευτικός

• Δαφνής, Γ. (1955). Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων (1923-1940). Αθήνα: Ίκαρος.
• Φλάισερ, Χ. (1995). Στέμμα και Σβάστικα: Η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης (1941-1944). Αθήνα: Παπαζήσης.
• Καρκαγιάννης, Κ. (1985). Η Μάχη της Ελλάδας: 1940-1941. Αθήνα: Εκδόσεις Γκοβόστη.
• Mazower, M. (1993). Inside Hitler’s Greece: The Experience of Occupation, 1941-44. Yale University Press.
• Papagos, A. (1945). The Battle of Greece 1940-1941. Hellenic Army General Staff.
• Petsalis-Diomidis, N. (1978). Greece at War: From the Fall of Constantinople to the Nazi Occupation. Chatto & Windus.
• Σαράφης, Σ. (1964). Ο Ελληνικός Στρατός και η Εθνική Αντίσταση. Αθήνα: Κάλβος.
• Stafford, D. (2004). Churchill and Secret Service. Overlook Press.
• Vickers, R. (1996). The Greeks: The Struggle for Independence. Pimlico.