Δεκαπενταύγουστος και Κοίμηση της Θεοτόκου

Η Κοίμηση της Θεοτόκου αποτελεί Θεομητορική γιορτή των Ορθόδοξων Χριστιανών, και είναι μία από τις μεγαλύτερες, εορταζόμενη την 15^η κάθε Αυγούστου κατά πρώτο λόγο το θάνατο και την ταφή της Παναγίας και κατά δεύτερο την ανάσταση και τη μετάστασή Της στους ουρανούς. Σύμφωνα με τους Παλαιοημερολογίτες γιορτάζεται την 28^η Αυγούστου. Αλλιώς επονομαζόμενο το «Πάσχα του Καλοκαιριού» εορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα, καθώς δεν πρόκειται για πένθιμο γεγονός, επειδή η Παναγία «μετέστη προς την ζωήν».

Η Θεοτόκος είναι ο πρώτος άνθρωπος που ανέρχεται εις την βασιλεία του Θεού και συνεπώς αποτελεί το πιο χαρούμενο γεγονός μετά από το Πάσχα. Η θέση Της μέσα εις την ιστορία της σωτηρίας είναι σημαντικότατη, διότι στάθηκε ως το όργανον της σωτηρίας του ανθρώπου. Είναι εκείνη η οποία έδωσε τον εαυτόν της, να γίνει κλίμακα για να κατέλθει ο Θεός στη γη, και συνάμα γίνεται κλίμακα για να ανέλθει ολόκληρη η ανθρωπότητα στον ουρανό. Έτσι ο Θεός δια της Θεοτόκου, γίνεται άνθρωπος και οι άνθρωποι δια της Θεοτόκου γίνονται θεοί.

Αγγελία επικείμενου γεγονότος
Κατά την εκκλησιαστική παράδοση, η μητέρα του Ιησού Χριστού, Μαρία -η Θεοτόκος και Παναγία-, πληροφορήθηκε τον επικείμενο θάνατό της από έναν άγγελο τρεις ημέρες πρωτύτερα και άρχισε να προετοιμάζεται κατάλληλα. Προσεύχεται στο όρος των Ελαιών και δίνει τα υπάρχοντά της σε δύο γειτόνισσές της χήρες. Την ημέρα της Κοίμησής της δεν ήταν όλοι οι Απόστολοι στα Ιεροσόλυμα, καθώς κήρυτταν «απανταχού γης», όμως, μία νεφέλη τους άρπαξε και τους έφερε εκεί με μοναδικό απών τον Απόστολο Θωμά.

Τρεις μέρες μετά όταν ο τελευταίος πήγε να Την προσκυνήσει, άνοιξε τον τάφο και διαπίστωσε ότι η Παναγία αναστήθηκε σωματικά και ανελήφθη στους ουρανούς. Πάνω στον τάφο της χτίστηκε μεγαλοπρεπής ναός, που αποδίδεται στην Αγία Ελένη. Μετά την καταστροφή του, ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Μαρκιανός με τη σύζυγό του Πουλχερία έχτισαν ένα νέο ναό, που υπάρχει μέχρι σήμερα.

Άντληση πληροφοριών
Για την Κοίμηση της Θεοτόκου δεν υπάρχουν πληροφορίες από την Καινή Διαθήκη και αντλείται εορτολογικό περιεχόμενο σε εξωβιβλικές μαρτυρίες από τις διηγήσεις σημαντικών εκκλησιαστικών ανδρών και πατέρων της εκκλησίας και απόκρυφα έργα που χρονολογούνται ήδη από τα τέλη του 4^ου μ.Χ. αιώνα και έτσι συντάσσεται η «αρχαία και αληθεστάτη» παράδοση της Εκκλησίας.

Διαφορά Ορθόδοξης και Καθολικής Εκκλησίας
Μεταξύ των δυο έγκειται δογματική διαφορά με το εν λόγω συμβάν. Η Καθολική Εκκλησία πιστεύει στο δόγμα της ενσώματης ανάληψης της Θεοτόκου, που οριστικοποιήθηκε με την αποστολική εγκύκλιο του Πάπα Πίου IB’ «Munificentissimus Deus» τη δεκαετία του ’50. Αντίθετα, η Ορθόδοξη Εκκλησία κάνει λόγο πρώτα για Κοίμηση της Θεοτόκου, δηλαδή πραγματικό θάνατο, τον χωρισμό της ψυχής από το σώμα και στη συνέχεια για μετάσταση της Θεοτόκου, δηλαδή ανάσταση, την ένωση της ψυχής και του σώματος και ανάληψή της κοντά στον Υιόν της.

Γιατί εορτάζεται στις 15 Αυγούστου
Στον δρόμο μεταξύ Ιερουσαλήμ και Βηθλεέμ υπάρχει μια τοποθεσία ονόματι Κάθισμα όπου κατά την απόκρυφη παράδοση η Θεοτόκος λίγο πριν την κύησή της ζήτησε από τον Ιωσήφ να ξεκουραστεί. Εκεί χτίσθηκε ναός στα χρόνια του Ιουβενάλιου Ιεροσολύμων. Όμως, από τα μέσα του 5^ου αιώνα ο αυτοκράτορας Μαρκιανός κτίζει ναό προς τιμήν της Θεοτόκου στη Γεσθημανή και τρία χρόνια μετά τον θάνατό του, το 460, εμφανίζεται για πρώτη φορά η εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου, εκτοπίζοντας την παλαιότερη του Καθίσματος. Ο αυτοκράτορας Μαυρίκιος στα τέλη του 6^ου αιώνα καθόρισε διά διατάγματος την επιτέλεση της επίσημης υιοθεσίας της ιεροσολυμιτικής ημερομηνίας. Υπάρχουν αρκετές αναφορές σχετικά με τον τόπο ταφής της Θεοτόκου με επικρατέστερες να συνδέονται με τα Ιεροσόλυμα, τη Γεσθημανή και την Έφεσο.

Εορτασμός σε άλλες Εκκλησίες
Η Συριακή Εκκλησία τοποθέτησε στις 26 Δεκεμβρίου την εορτή της Κοιμήσεως. Από τη Συρία η εορτή περνάει στην Ρώμη. Ο Σύριος πάπας Σέργιος Α’ μετέφερε στη Ρώμη τον εορτασμό της Κοιμήσεως, μετά την αποτυχημένη πρώτη επιχείρηση του πάπα Θεόδωρου Α’. Ο Πάπας Αδριανός εγκαινίασε την εορτή στο ναό της Αγίας Μαρίας της Μείζονος στη Ρώμη. Στην Αίγυπτο η εορτή εμφανίστηκε τον 5^ο αιώνα εξ επιδράσεως των Ιεροσολύμων. Ως ημερομηνία τέλεσης της εορτής είχε οριστεί η 21^η του αιγυπτιακού μηνός Τομπί, η αντίστοιχη 16^η Ιανουαρίου του Ιουλιανού ημερολογίου, ενώ τη 15^η Αυγούστου εορταζόταν η Μετάσταση αυτής.

Η εορτή αυτή γιορτάζεται με λιγότερο εμφατικό τρόπο στις λοιπές ορθόδοξες και καθολικές χώρες του κόσμου. Οι προτεσταντικές ομολογίες θεωρούν την Κοίμηση της Θεοτόκου δευτερεύουσα εορτή, γιατί δεν βασίζεται σε βιβλικές αναφορές.

Νηστεία
Κατά την παράδοση, είθισται περίοδος νηστείας για τη συγκεκριμένη εορτή, που καθιερώθηκε τον 7^ο αιώνα. Αρχικά ήταν χωρισμένη σε δύο περιόδους, εκείνη πριν την γιορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, και καταλύεται το ψάρι, και εκείνη πριν της γιορτής της Κοίμησης της Θεοτόκου, και καταλύονται τα πάντα. Το 10^ο αιώνα, συνενώθηκαν σε μια νηστεία που περιλαμβάνει 14 ημέρες και ξεκινά την 1η Αυγούστου.

Εικόνες
Εφεξής έχουν πλέον ιστορικόν χαρακτήρα, ιστορική διάσταση αλλά και δογματική διάσταση. Απεικονίζεται, η Υπεραγία Θεοτόκος νεκρή πάνω στο κρεβάτι. Γύρω της είναι οι Απόστολοι. Σε μια θεία δόξα κατά έναν τρόπο που να δίδεται η εντύπωση ότι πρόκειται για κάτι το εξωκοσμικόν, βρίσκεται ο Ιησούς Χριστός να κρατάει στα χέρια του την ψυχή της μητέρας Του, που οι αγιογράφοι παρουσιάζουν ως ένα νήπιο. Άγγελοι δορυφορούν τον Χριστόν αποτελώντας τον ουρανό.

Κάτω εις την γην οι Απόστολοι, κλαίουν, αλλά το κλάμα τους είναι συγκρατημένο. Είναι ένα κλάμα τόσο λύπης, γιατί έχασαν την μητέρα του Κυρίου τους, όσο και χαράς διότι είναι ο πρώτος άνθρωπος, αληθινά άνθρωπος, όχι θεάνθρωπος ο οποίος ανέρχεται δεδοξασμένος στον ουρανό.

Αικατερίνη Συμφέρη
Θεολόγος-Εκπαιδευτικός