Το ποιητικό κείμενο ενεργοποιεί τη φαντασία

Η ποίηση αποτελεί έναν από τους πλέον δυναμικούς τρόπους λογοτεχνικής έκφρασης, καθώς μέσα από την αισθητική χρήση της γλώσσας, τις μεταφορές και τη συμβολική δομή της, ενεργοποιεί και καλλιεργεί τη φαντασία του αναγνώστη. Η φαντασία δεν περιορίζεται μόνο στη δημιουργία εικόνων, αλλά συνδέεται με την ικανότητα κατανόησης νοημάτων πέρα από το κυριολεκτικό επίπεδο και αντίληψης για τις διαφορετικές οπτικές του κόσμου.

Λειτουργία φαντασίας στην ποίηση

Η ποίηση, χάρη στην ιδιαιτερότητα της γλώσσας της, επιτρέπει στον αναγνώστη να εμπλακεί σε μια διαδικασία ανακατασκευής του νοήματος. Όπως σημειώνει ο Ricoeur (1975), η ποιητική γλώσσα δεν αναπαριστά απλώς την πραγματικότητα, αλλά την αναδιαμορφώνει, καλώντας τον αναγνώστη να συμμετάσχει ενεργά στη δημιουργία του νοήματος. Στο ίδιο πνεύμα, ο Contini (1992) επισημαίνει ότι η ποίηση, μέσα από τη «densità semantica» (σημασιολογική πυκνότητα), απαιτεί μια πράξη φαντασιακής συμμετοχής από τον αναγνώστη, ώστε να αποκωδικοποιηθεί πλήρως το νόημά της. Με αυτόν τον τρόπο, η φαντασία ενεργοποιείται ώστε να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ λέξεων και εμπειρίας.

Αισθητική εμπειρία και εικόνες

Σύμφωνα με τον Iser (1978), ο αναγνώστης λειτουργεί ως «συμπαραγωγός» του κειμένου, αφού καλείται να συμπληρώσει τα κενά και να δημιουργήσει νοητικές εικόνες που αναδύονται μέσα από την ποιητική αφήγηση. Οι μεταφορές και οι συμβολισμοί μετατρέπουν την ανάγνωση σε ένα ταξίδι φαντασίας, όπου ο αναγνώστης δεν λαμβάνει απλώς το μήνυμα, αλλά το συνδιαμορφώνει. Αντίστοιχα, ο Calvino (1993) τονίζει ότι η ποίηση ανοίγει «viste infinite» (άπειρες προοπτικές), ενεργοποιώντας μια δημιουργική διαδικασία φαντασιακής ερμηνείας.

Η ποίηση ως χώρος δημιουργικότητας

Η ποιητική εμπειρία δεν είναι στατική αλλά δημιουργική. Ο Barthes (1977) υποστηρίζει ότι το κείμενο λειτουργεί ως «χώρος γραφής», στον οποίο ο αναγνώστης γίνεται δημιουργός, φέρνοντας τις δικές του εμπειρίες και φαντασιώσεις στην ερμηνεία. Παράλληλα, ο Eco (1979) υπογραμμίζει τη σημασία του «opera aperta», του ανοιχτού έργου, το οποίο αφήνει χώρο για ποικίλες ερμηνείες, καθιστώντας τη φαντασία κεντρικό στοιχείο της λογοτεχνικής πρόσληψης. Με αυτόν τον τρόπο, η ποίηση δεν περιορίζεται στη μεταβίβαση ενός μηνύματος, αλλά ανοίγει έναν κόσμο δυνατοτήτων, όπου η φαντασία αποτελεί τον κύριο μηχανισμό νοηματοδότησης.

Η ποίηση ενεργοποιεί τη φαντασία διότι δεν παρέχει έτοιμες απαντήσεις, αλλά προτρέπει τον αναγνώστη να εμπλακεί σε μια δημιουργική διαδικασία ερμηνείας. Μέσα από τη συμβολική γλώσσα, τις εικόνες και τις μεταφορές, το ποιητικό κείμενο γίνεται χώρος όπου η φαντασία αναπτύσσεται, προσφέροντας στον αναγνώστη όχι μόνο αισθητική απόλαυση, αλλά και βαθύτερη κατανόηση του εαυτού και του κόσμου.

Ακολουθεί το ποίημα του PhD Nicola Sileo

«Ahi, i miei giorni incandescenti!»
Da un po’ di tempo mi accorgo che sto perdendo il senso di appartenenza ai luoghi, alle cose, forse a causa dello spettro di un’imminente partenza o perché, in generale, l’instabilità mi divora.
E all’improvviso mi sento ancorato alle montagne, agli alberi, alle strade, quasi geloso di ogni abitante felice delle più remote periferie. Immagino i moti di rivoluzione, un rivolo d’acqua sottile e esiguo che però non finisce mai, millenni nello sguardo di un vecchio signore che fuma il sigaro. Penso al mio volto cambiato nel corso degli anni.
Ora sì che me li ricordo, i miei giorni incandescenti: erano tutti lì, mentre li vivevo normalmente, senza dare in escandescenza. Senza chiedermi se fosse il luogo e il momento, perché lo erano e basta.
Eppure è così facile dimenticare di aver vissuto…
Nicola Sileo

Κατερίνα Συμφέρη
Εκπαιδευτικός

• Barthes, R. (1977). Image, music, text (S. Heath, Trans.). Hill and Wang.
• Calvino, I. (1993). Lezioni americane: Sei proposte per il prossimo millennio. Garzanti.
• Contini, G. (1992). Varianti e altra linguistica. Einaudi.
• Eco, U. (1979). L’opera aperta. Bompiani.
• Iser, W. (1978). The act of reading: A theory of aesthetic response. Johns Hopkins University Press.
• nicolasileo [@nicolasileo]. (2024, Μάιος 10). [Φωτογραφία στο Instagram]. Instagram. https://www.instagram.com/p/C6y0k5MM-4-/?img_index=1&igsh=MXAzdW13aXB1djJpcg%3D%3D.
• Ricoeur, P. (1975). La métaphore vive. Éditions du Seuil.