Ώρα για μάθημα στον Πειραιά

Ο Πειραιάς στη σύγχρονη εποχή είναι σημαντικό βιομηχανικό και εμπορικό κέντρο της χώρας, αποτελώντας το μεγαλύτερο σε επιβατική κίνηση λιμένα της Ευρώπης, συνδέοντας ακτοπλοϊκά την πρωτεύουσα με τα νησιά του Αιγαίου και αποτελώντας ένα σημαντικό προορισμό για κρουαζιερόπλοια εντός της Μεσογείου.
Ο Πειραιάς σύμφωνα με τον Στράβωνα αλλά και σύγχρονων γεωλογικών μελετών ήταν κάποτε νησί το οποίο ενώθηκε με την Αττική μετά τις αποθέσεις του Κηφισού αλλά και άλλων ρεμάτων της περιοχής.Κατά τον Σουίδα υπήρξε κατά την τεταρτογενή περίοδο της ιστορίας νησί ενώ η πρωτοελλαδική ζωή στην περιοχή εμφανίζεται γύρω στο 3000 π.Χ. Η περιοχή του Πειραιά φαίνεται να κατοικείται ήδη από τη νεολιθική περίοδο. Αργότερα το πέμπτο αιώνα π.Χ. η περιοχή επιλέχθηκε ως το νέο λιμάνι της αθηναϊκής πόλης-κράτους αντικαθιστώντας σταδιακά τον παλαιό λιμένα της Αθήνας το Φάληρο.
Πειραιεύς σημαίνει ο πορθμεύς,δηλαδή αυτός που αναλαμβάνει διαπόρθμευση από τη Φαληρική ακτή στην απέναντι όχθη της νήσου του Πειραιά. Κατά τους Δραγάτση Ι. και Χατζή Α. το όνομα από προσηγορικό μεταβλήθηκε αργότερα σε τοπωνυμικό, (συνδυάζοντας το φαρμακώ (φάρμακο – φαρμακεύς) και βάπτω (βαφή – βαφεύς). Έτσι ο Πειραιάς δηλώνει επάγγελμα όπως τα τοπωνύμια Πέραμα, Γαλατάς κ.λπ. Στην αρχαία ελληνική «πορθμεύς» λεγόταν όχι μόνο πειραιεύς αλλά και πειραιός. Τέλος η άποψη αυτή ενισχύεται από την ονομασία Πειραιός που λεγόταν επίσης ο λιμένας της αρχαίας Κορίνθου που σήμαινε επίσης πορθμεύς.

Με το όνομα Σπηλιά Αρετούσας φέρεται μεγάλο και βαθύ όρυγμα που βρίσκεται στη δυτική πλευρά της κορυφής του λόφου του Προφήτη Ηλία στον Πειραιά, του λεγόμενου στην αρχαιότητα και λόφου Μουνιχίας και που εκτείνεται στο εσωτερικό του βράχου κατακλινώς, έχουν μετρηθεί 165 βαθμίδες και σε βάθος 65 μέτρων όπου συνεχίζουν οριζόντιοι σωλήνες που επικοινωνούν με ρωγμές, με κατεύθυνση από Νότο προς Βορρά.
Η Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά είναι μουσείο τέχνης στο κέντρο της πόλης του Πειραιά.Ιδρύθηκε το 1957 και αρχικά λειτουργούσε στο κτίριο του Δημοτικού Θεάτρου μέχρι το 1985, οπότε και ανεξαρτητοποιήθηκε.Στη Δημοτική Πινακοθήκη υπάρχει η συλλογή 80 γλυπτών του Γεωργίου Καστριώτη, συλλογή 156 έργων του Σταμάτη Λαζάρου, σημαντικά έργα των Βυζαντίου, Γεραλή, Κοκότση, Μαλέα, Βολανάκη, Λύτρα, κ.ά. καθώς και πλούσιο υλικό του Μάνου Κατράκη.Συχνά γίνονται διάφορες εκθέσεις, όπως η έκθεση που έγινε με την ευκαιρία των 30 χρόνων από το θάνατο του Ζακ Μπρελ τον Σεπτέμβρη του 2008, αλλά και η έκθεση ζωγραφικής Κουβανών καλλιτεχνών από τη συλλογή του Εθνικού Μουσείου Καλών Τεχνών της Αβάνας.
Το Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά είναι ένα νεοκλασικό κτήριο που χτίστηκε σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ιωάννη Λαζαρίμου κι εγκαινιάστηκε στις 9 Απριλίου του 1895.To θέατρο έχει χωρητικότητα 600 θέσεων και βρίσκεται στο κεντρικότερο σημείο της πόλης του Πειραιά.Η ήρεμη, και σχετικά συντηρητική αισθητική[7] της όψης του, τονίζεται από το πρόπυλο της κύριας εισόδου του, το οποίο αποτελείται από τέσσερις κορινθιακούς κίονες και αέτωμα. Στη στέγη του κτιρίου υπάρχει δώμα με στέγη, η οποία έχει κι αυτή αέτωμα στην πρόσοψη.Στο εσωτερικό, η πεταλόσχημη αίθουσα κοινού, με πλατεία, θεωρεία και εξώστες σε τέσσερα επίπεδα, έχει χωρητικότητα περίπου 1.300 θέσεων. Την αίθουσα φωτιζει τεράστιος πολυέλαιος που λειτουργούσε με γκάζι. Για τους ηθοποιούς είχαν προβλεφθεί άνετα καμαρίνια και ένα πολυτελές καθιστικό. Η σκηνή του θεάτρου διασώζεται σχεδόν αλώβητη: θεωρείται ένα από τα ελάχιστα ανάλογα σωζόμενα δείγματα της εποχής μπαρόκ στην Ευρώπη. Έχει διαστάσεις 20 Χ 14 μ. και διαθέτει προσκήνιο και χώρο ορχήστρας. Γύρω από το πέταλο της αίθουσας βρίσκεται το διώροφο φουαγιέ, στο οποίο αρχικά δίνονταν χοροεσπερίδες φιλανθρωπικών συλλόγων και διάφορες εκθέσεις σπουδαίων ζωγράφων. Επίσης, το θέατρο φιλοξένησε για μεγάλο χρονικό διάστημα τη Δημοτική Βιβλιοθήκη και τη Δημοτική Πινακοθήκη του Πειραιά.Εξαιτίας της κλίμακας και της μνημειακής εμφάνισής του, το Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά θεωρείται το κορυφαίο σωζόμενο ελληνικό θεατρικό κτήριο του 19ου αιωνα. Από τους σημαντικότερους που δίδαξαν το ταλέντο τους τη σκηνή του, ήταν ο σκηνοθέτης Δημήτρης Ροντήρης, ο Γκίκας Μπινιάρης, ο Στέφανος Νικολαΐδης, ο Μιχάλης Κουνελάκης, καθώς και οι σπουδαίοι ηθοποιοί Αιμίλιος Βεάκης, Γιάννης Πρινέας, Ζάχος Θάνος, Αδαμάντιος Λεμός, Απόστολος Αυδής, Μίμης Φωτόπουλος, Βασίλης Διαμαντόπουλος, Μίμης Τραϊφόρος, Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Ανδρέας Μπάρκουλης κ.α

Το Βεάκειο Δημοτικό Θέατρο, πρώην Σκυλίτσειο, βρίσκεται στον λόφο της Καστέλλας (Προφήτη Ηλία) και έχει την μορφή αρχαίου θεάτρου. Το Βεάκειο κατασκευάστηκε και άρχισε να λειτουργεί το 1969 επί δημαρχίας Αριστείδη-Αλέξανδρου Σκυλίτση, του παππού του οποίου Αριστείδη Σκυλίτση του Πρεσβύτερου (επίσης δημάρχου Πειραιά) έφερε το όνομα. Το 1976 μετονομάστηκε σε “Βεάκειο” προς τιμήν του μεγάλου ηθοποιού Αιμίλιου Βεάκη, ο οποίος είχε γεννηθεί στον Πειραιά. Το θέατρο έχει χωρητικότητα περίπου 2000 θεατών και οργανώνονται σε αυτό πολλές παραστάσεις και πολιτιστικές εκδηλώσεις κατά τους θερινούς μήνες.

Το λιμάνι του Πειραιά είναι το μεγαλύτερο της Ελλάδας και της ανατολικής Μεσογείου, έχει τέσσερις τερματικούς σταθμούς. Ο πρώτος είναι ο επιβατικός, ο οποίος δέχεται πλοία και καράβια από την Κρήτη, το Αιγαίο Πέλαγος, και τον Αργοσαρωνικό αλλά και κρουαζιερόπλοια από άλλες χώρες όπως η Κύπρος και το Ισραήλ. Το 2007, ο επιβατικός τερματικός είχε συνολικά 21.522.917 επιβάτες. Ο δεύτερος, είναι ο τερματικός για αυτοκίνητα και άλλα οχήματα, ο οποίος το 2007 είχε 612.840 αυτοκίνητα, 260.605 φορτηγά και 9.920 λεωφορεία. Ο τρίτος, είναι ο εμπορικός τερματικός, στον οποίο εμπορικά πλοία μεταφέρουν εμπορεύματα από και προς τον Πειραιά. Έχει χωρητικότητα 900.000 τετραγωνικά μέτρα και έχει δύο προβλήτες ενώ υπάρχει και μια τρίτη υπό κατασκευή. Ο τέταρτος είναι ο τερματικός για φορτίο ο οποίος έχει χωρητικότητα 180.000 τετραγωνικά μέτρα και ετήσιο φορτίο 25.000.000 τόνους. Το 2008 απασχολούσε προσωπικό 1.681 ατόμων.

Το Μικρολίμανο ή Φανάρι ή λιμένας Κουμουνδούρου, πρώην Τουρκολίμανο και στην αρχαιότητα Λιμένας Μουνιχίας, αποτελεί σήμερα τουριστική τοποθεσία και περιλαμβάνεται στην ευρύτερη συνοικία της Καστέλλας. Βρίσκεται στα βορειοανατολικά της Πειραϊκής χερσονήσου συνορεύοντας με την συνοικία του Νέου Φαλήρου. Σήμερα, λόγω των καφετεριών και των κέντρων νυχτερινής διασκέδασης έχει δώσει ώθηση στην εντατικοποίηση της νυκτερινής διασκέδασης.
Ένα από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα του Πειραιά είναι το πέτρινο ρολόι της Ζέας στην πράσινη ελλειπτική νησίδα, που βρίσκεται στην συμβολή της οδού Λαμπράκη με την οδό Μουτσοπούλου δίπλα από την πλατεία Κανάρη, γνωστή σαν αυγό λόγω του σχήματος της. Το ρολόι κατασκευάστηκε το 1940 επί δημαρχίας Μιχάλη Μανούσκου μέσω του προυπολογισμού ύψους 117 εκατομμυρίων δραχμών, που είχε διαθέσει η τότε κυβέρνηση Μεταξά για την ανάπλαση του κέντρου του Πειραιά. Την μεταπολεμική περίοδο η περιοχή γύρω απο το πέτρινο ρολόι ήταν για πολλές δεκαετίες πασίγνωστος τόπος συνάθροισης και ραντεβού, ώσπου μετατοπίστηκε τα τελευταία χρόνια στην γειτονική πλατεία Κανάρη.
Στην πλατεία του Ναυτικού Μουσείου που βρίσκεται δίπλα από την δημοτική πλαζ Φρεαττύδος μεταφέρθηκε το διάσημο υποβρύχιο Παπανικολής γι’αυτό ονομάστηκε πλατεία Παπανικολή. Επίσης στην ανατολική πλευρά, στο επίπεδο της παραλιακής οδού, βρίσκεται η μαρμάρινη προτομή του Λάμπρου Πορφύρα, μόνιμου κάτοικου της περιοχής. Στην Φρεαττύδα λειτουργεί εδώ και πάνω από έναν αιώνα ένα από τα πιο δημοφιλή νοσοκομεία σε ολόκληρη την χώρα το Τζάννειο δωρεά του Πειραιώτη ευεργέτη Νικήτα Τζάννη από τον 19ο αιώνα.
Κατά μήκος της παραλίας της πειραϊκής βρίσκονται τα αρχαία Μακρά Τείχη (τείχη του Κόνωνα) που προστάτευαν τον κύριο οικισμό της Αθήνας και το λιμάνι της. Συνορεύει στα βόρεια με την Καλλίπολη, στα ανατολικά με τον Άγιο Βασίλειο, στα δυτικά και νότια βρέχεται σε ένα τεράστιο μήκος από τον Σαρωνικό κόλπο δημιουργώντας την Πειραϊκή ακτή επί της Ακτής Θεμιστοκλέους.Γνωστή είναι επίσης για τις ψαροταβέρνες, τις καφετέριες και τα κέντρα νυχτερινής διασκέδασης που υπάρχουν κατά μήκος της παραλιακής οδού, όσο και για το τραγούδι “Στα βράχια της Πειραϊκής κοιμάται ο Στέλιος ο μπεκρής” (του Στέλιου Καζαντζίδη).Η Πειραϊκή στην αρχαιότητα ονομαζόταν από τους Αθηναίους Ακτή και ήταν φημισμένη για τα πλούσια μεταλλεία της, εξαγόταν ο “Ακτίτης λίθος” ο οποίος χρησιμοποιήθηκε σαν υλικό κατασκευής στα Μακρά τείχη και σε όλα τα λιμενικά έργα του αρχαίου Πειραιά. Τα χρόνια της κλασσικής αρχαιότητας ήταν έντονα πυκνοκατοικημένη υπήρχαν και πολλές δεξαμενές συλλογής βρόχινου νερού για την ύδρευση των κατοίκων.
Η μοναδική εκκλησία της περιοχής είναι η Παναγίτσα (Ρόδον το Αμάραντο) στα όρια με την συνοικία της Καλλίπολης. Το 1890 ανασύρθηκε μια εικόνα της Παναγίας να κρατάει στον Χριστό από τα νερά στα βράχια της Πειραϊκής που κρατούσε σε βρεφική ηλικία στο χέρι του ένα ρόδο. Η ευλαβής οικογένεια Κατσαρού έκτισε τότε με δική της πρωτοβουλία ένα παρεκκλήσι στην θέση της σημερινής μεγάλης εκκλησίας ώστε να στεγαστεί η συγκεκριμένη εικόνα από τα χέρια του ψαρά. Το 1973 ο μητροπολίτης Πειραιά έχτισε στην θέση του τον πρώτο μεγάλο ναό, η Πειραϊκή έγινε από τότε επίσημα η έδρα της εκκλησιαστικής ενορίας της Παναγίας Ρόδου του Αμάραντου. Το 1983 αποφασίζεται η ίδρυση νέου μεγαλύτερου ναού του σημερινού πάνω από το ισόγειο του παλιού, ο ναός αυτός ήταν ο τελικός τα εγκαίνια έγιναν από τον μητροπολίτη Πειραιά Καλλίνικο το 1986, εορτάζει κάθε χρόνο στον Ακάθιστο ύμνο.

Γραφει και Φωτογραφιζει η ΑνναΜαρια Συνιορακη