Θεσπίζοντας όρια στο παιδί μας: Μια δύσκολη αλλά απαραίτητη διαδικασία

Μια από τις πιο σημαντικές δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας σύγχρονος γονέας είναι η οριοθέτηση του παιδιού του. Πώς μπορεί να βάλει όρια στο παιδί του με σεβασμό και αγάπη, χωρίς να προσβάλλει ή ακόμα και να συνθλίψει την προσωπικότητά του? Το σύγχρονο γονεϊκό πρότυπο πόρω απέχει από αυτό των προηγούμενων γενεών, όπου οι γονείς είχαν πιο αυταρχικό, ίσως και πιο απόμακρο προφίλ. Οι γονείς σήμερα είναι πιο ενημερωμένοι, έχουν καλύτερη μόρφωση και πρόσβαση σε περισσότερα αγαθά, υλικά και πνευματικά. Ωστόσο, η δυσκολία παραμένει. Πολλοί γονείς αγανακτούν με την άσχημη συμπεριφορά των παιδιών τους και νιώθουν αβοήθητοι, απειλημένοι από την παρουσία του “μικρού δικτάτορα”. Τα πράγματα όμως δεν είναι και τόσο τραγικά.

Τα πάντα ξεκινάνε εκ των έσω

Παραφράζοντας τη Σιμόν ντε Μποβουάρ, θα έλεγα ότι γονέας δεν γεννιέσαι αλλά γίνεσαι. Όταν ζούμε το θαύμα της ζωής, δύο ζωηρά ματάκια να μας κοιτούν βαθιά, δεν μπορούμε  παρά να νιώθουμε την απέραντη χαρά αλλά και την ευθύνη να δώσουμε στο πλάσμα αυτό ό,τι καλύτερο μπορούμε. Το “καλύτερο” , ωστόσο, είναι μια πολύ σχετική έννοια. Έχει να κάνει με το δικό μας αξιακό σύστημα, τους στόχους μας και την ευρύτερη στάση ζωή μας και όχι μόνο τη δική μας, αλλά και του συντρόφου μας, πράγμα που περιπλέκει καμιά φορά περισσότερο τα πράγματα. Με άλλα λόγια, όταν γινόμαστε γονείς πρέπει να κοιτάξουμε με ειλικρίνεια μέσα μας και να αναλογιστούμε ποια είναι τα δυνατά μας σημεία και ποια πρέπει να βελτιώσουμε, πώς θέλουμε το παιδί μας να μας βλέπει και τι τελικά θέλουμε να του μάθουμε. Δεν μπορούμε να περιμένουμε όρια από τα παιδιά μας όταν εμείς οι ίδιοι πρώτοι δεν τα τηρούμε σε οποιοδήποτε επίπεδο. Γι αυτό το λόγο, η “παραβατική” συμπεριφορά των παιδιών  είναι μια καλή ευκαιρία για τους γονείς να κάνουμε ενδοσκόπηση και να αναρωτηθούμε τι δεν κάνουμε καλά και εάν αυτό προέρχεται  από δική μας αδυναμία χαρακτήρα, την οποία ως υπεύθυνοι ενήλικες πρέπει να διαχειριστούμε αποτελεσματικά. Τα παιδιά περισσότερο βλέπουν παρά ακούν, περισσότερο διδάσκονται από το παράδειγμα παρά από τα λόγια. Οι πειθαρχημένοι, οριοθετημένοι γονείς έχουν περισσότερες πιθανότητες να βιώσουν ένα πειθαρχημένο, οριοθετημένο παιδί. 

Ένα μικρό βήμα για τους γονείς, ένα τεράστιο βήμα για το παιδί

Τα καλά νέα είναι ότι τα όρια μπορούν να διδαχθούν και μπορούν να γίνουν πια μέρος της καθημερινότητας της οικογένειας. Τα όρια βοηθούν στο να καταλάβει το παιδί ποια συμπεριφορά είναι αποδεκτή και ποια όχι, να καλλιεργήσει τον έλεγχο, κυρίως των δύσκολων συναισθημάτων του, καθώς και να κάνει τις σωστές επιλογές όταν ο γονέας δεν θα είναι δίπλα του. Ωστόσο, το μοτίβο της οριοθέτησης χτίζεται σταδιακά και με ποικίλους τρόπους και αυτό που φαίνεται εύκολο, αυτονόητο στα μάτια του γονέα φαίνεται τεράστιο και δύσκολο στο παιδί, ειδικά αυτό των μικρών ηλικιών. Γι αυτό το λόγο πρέπει να δίνεται χρόνος, να υπάρχει  κατανόηση, υπομονή και προσήλωση στο (ρεαλιστικό) στόχο από την πλευρά του ενήλικα-γονέα. Όσο πιο νωρίς ξεκινήσει η εκπαίδευση της οριοθέτησης,  αργά και σταδιακά, τόσο το καλύτερο και για τις δύο πλευρές.

Κεφάλαιο Πρώτο: Κανόνες

Είναι σημαντικό να καταλάβει το παιδί ότι οι κανόνες τόσο εντός όσο και εκτός της οικογένειας είναι σημαντικό μέρος της ζωής μας. Συζητώντας μαζί του και εμπλέκοντάς το στη διαμόρφωση των κανόνων, του δίνουμε να καταλάβει ότι με αυτόν τον τρόπο είμαστε ασφαλείς και πάνω από όλα ήρεμοι ότι όλα πηγαίνουν καλά. Αναγνωρίζοντας ποια είναι τα όριά του, το παιδί καλλιεργεί την αξία της ενσυναίσθησης και αναπτύσσει καλύτερες και αυθεντικότερες σχέσεις κυρίως επειδή γνωρίζει πότε κάποιος προσπαθεί να εισβάλλει/καταστρατηγήσει τον προσωπικό του χώρο ή πότε το ίδιο το παιδί επιδεικνύει αυτήν τη συμπεριφορά.

Κεφάλαιο 2: Συνέπειες

Αφού συμφωνήσουν οι γονείς με  το παιδί ποιοι είναι οι κανόνες μέσα και έξω από το σπίτι, είναι ανάγκη να συζητήσουν και τι θα ακολουθήσει σε περίπτωση που το παιδί γίνει “παραβατικό”. Από την εμπειρία μου, όλα τα παιδιά , από μικρή κιόλας ηλικία, άλλο περισσότερο και άλλο λιγότερο, θέλουν να δοκιμάσουν σε ποιο βαθμό οι γονείς  τους θα κάνουν πράξη τις συνέπειες. Αυτό είναι και το πιο δύσκολο κομμάτι του γονεϊκού ρόλου, πως δηλαδή θα επιβληθούν οι συνέπειες μιας παραβατικής συμπεριφοράς χωρίς να στεναχωρηθεί/πληγωθεί το παιδί. Έτσι, πολλοί γονείς αναθεωρούν και κάνουν πίσω στα συμφωνηθέντα με αποτέλεσμα το παιδί να πάρει το μήνυμα ότι μπορεί να κάνει ό,τι θέλει, μπορεί να χειριστεί τους γονεις του όπως θέλει και να διαμορφώσει το προφίλ του παιδιού “δικτάτορα” που όλοι τρέμουν  ανίκανοι μπροστά του και τρέχουν να του ικανοποιήσουν όλες του τις επιθυμίες πριν από αυτό γι αυτό. Στο πέρασμα των ετών αναπτύσσεται ένας φαύλος κύκλος εγωκεντρικής συμπεριφοράς, με παντελή έλλειψη ενσυναίσθησης, και το κυριότερο, παντελή διαστρέβλωση της έννοιας “αίτιο-αποτέλεσμα”. Δυστυχώς, η κοινωνία αργότερα δε θα χαριστεί στο παιδί  έτσι όπως του χαρίζεται η οικογένειά του. Οι συνέπειες καλό θα ήταν να έχουν τη μορφή στέρησης προνομίων αναλογα με την ηλικία και σε καμία περίπτωση με τη μορφή σωματικής ποινής ή άσχημων χαρακτηρισμών.  Ο στόχος είναι τα παιδιά να καταλάβουν και να μην επαναλάβουν το λάθος τους και όχι να καταρρακωθεί η αυτοεικόνα και η αξιοπρέπειά τους.

Κεφάλαιο 3: Έπαινος

Τα παιδιά λατρεύουν να ακούνε το μπράβο, γιατί όχι μόνο δείχνει την αποδοχή του γονέα αλλά και επειδή  καταγράφεται έμπρακτα στο μυαλό τους ποια συμπεριφορά είναι η σωστή και ποια όχι. Η επιδοκιμασία (Μπράβο, τα κατάφερες! Είμαι περήφανη για σένα!) , σε αντίθεση με την αποδοκιμασία (Τι να περιμένω από σένα, πάλι τα ίδια έκανες…) ενισχύει την αυτοεικόνα και αυτοπεποίθηση  των παιδιών ότι “ Ναι, μπορω να τα καταφέρω, δεν είναι και τόσο δύσκολο!” Το χαμόγελο και η επιδοκιμασία στα μάτια των γονέων είναι προίκα που θα καθορίζει για πάντα τα παιδιά στη ζωή τους. 

“Miss Nancy, αγαπάτε όλα τα παιδάκια, ακόμα και τα άτακτα;” με ρώτησε κάποτε ένας μαθητής μου.  Του απάντησα ότι αγαπάμε όλα τα παιδάκια και ότι άτακτη είναι μόνο μια συμπεριφορά την οποία μπορούμε να διορθώσουμε εύκολα. Χαμογέλασε κι έφυγε τρέχοντας μέχρι να κάνει την επόμενη σκανταλιά του, γιατί έτσι είναι κυρίως τα μικρά παιδιά, θέλουν υπομονή, προσοχή και ενίσχυση μέχρι να φτάσουν το στόχο τους. Παράλληλα, ωστόσο, τρέχει στο μυαλό τους το παράδειγμα και τα λόγια μας. Είναι μακρύς ο δρόμος της οριοθέτησης, με επιτυχίες και αποτυχίες,  αλλά αξίζει τον κόπο να τον ακολουθήσουμε.

Πηγή