Διδασκαλία, συμβουλευτική, αγωγή, μάθηση

Η διδασκαλία, η συμβουλευτική, η αγωγή και η μάθηση είναι έννοιες τόσο στενά συνδεδεμένες, ώστε κάποιες φορές θεωρούνται και συνώνυμες: οι έννοιες αυτές είναι στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους με πολλά κοινά χαρακτηριστικά σε σχέση με τους σκοπούς, τους στόχους και τις λειτουργίες τους, έτσι ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως συνώνυμες. Αν αφαιρεθεί η συμβουλευτική από την παιδαγωγική πράξη, τότε αυτή μετατρέπεται αυτόματα σε τεχνοκρατική διαδικασία και αντιμετωπίζεται ως κατακερματισμένο σύνολο.

Η συμβουλευτική θεωρείται βασική παιδαγωγική διάσταση μιας παιδαγωγικής πράξης που δεν περιορίζεται μόνο στην αναπαραγωγή, αλλά ταυτόχρονα στοχεύει στην ενεργητική κοινωνική ένταξη και δράση του μαθητή, στην ολόπλευρη ανάπτυξή του, τη χειραφέτηση και αυτοπραγμάτωσή του. Επομένως, η συμβουλευτική αποτελεί μια βασική παιδαγωγική διάσταση κάθε δημοκρατικού εκπαιδευτικού συστήματος στενά συνυφασμένη με τις άλλες διαστάσεις της εκπαίδευσης, τη διδασκαλία, την αγωγή και την αξιολόγηση.

Με την αξιοποίηση του εκπαιδευτικού ως λειτουργού συμβουλευτικής, αποφεύγεται ο κίνδυνος ψυχολογικής επιβάρυνσης ή στιγματισμού των μαθητών λόγω παραπομπής σε κάποιον ειδήμονα: η παραπομπή του μαθητή σε εξωσχολικά ιδρύματα ή σε κάποιον λειτουργό συμβουλευτικής σημαίνει ενδεχομένως την αρχή μιας καριέρας «ψυχολογοποίησης των προβλημάτων του».

Η πρακτική αυτή υποκρύπτει τον κίνδυνο ετικετοποίησης και στιγματισμού του συγκεκριμένου μαθητή ως προσωπικότητας με αποκλίνουσα συμπεριφορά που χρειάζεται θεραπεία. Και φυσικά, όταν ένας μαθητής στιγματιστεί σε μια ομάδα, είναι δύσκολο να ξεπλύνει το στίγμα του, γιατί οι νέες πληροφορίες που θα παρέχονται για την αλλαγή στάσης-γνώμης θα προσκρούουν στην αντίσταση των μελών της ομάδας. Αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι η σταθεροποίηση της αρνητικής αυτοεκτίμησης του μαθητή.

Η συμβουλευτική ήταν ανέκαθεν βασικό στοιχείο στις παιδαγωγικές υποχρεώσεις του εκπαιδευτικού: και σε παλαιότερες εποχές οι εκπαιδευτικοί ανταποκρίνονταν σε υποχρεώσεις συμβουλευτικής στο πλαίσιο του παιδαγωγικού και κοινωνικού τους έργου. Μέσα από την καθημερινή επικοινωνία με τους μαθητές, ο εκπαιδευτικός απλά και ασυναίσθητα παρήγαγε και παράγει συμβουλευτικό έργο.

Βέβαια, οι εκπαιδευτικοί τότε δεν ήταν θεωρητικά και πρακτικά καταρτισμένοι και επιπλέον ούτε οι μαθητές αντιμετώπιζαν προβλήματα ίδια με της εποχής μας. Σήμερα κυρίως, που τα προβλήματα είναι πιο σύνθετα και πολύπλοκα, πέρα από κάθε καλή θέληση και σοβαρή προσπάθεια, απαιτείται ειδική γνώση και ανάλογη κατάρτιση.

Αποτελεί καθοριστική ανάγκη η καθιέρωση της συμβουλευτικής σε έναν τόσο ευαίσθητο χώρο όσο είναι αυτός του σχολείου: η ανάγκη προσαρμογής του εκπαιδευτικού συστήματος στα νέα κοινωνικά δεδομένα απαιτεί μια ολοκληρωμένη κατάρτιση του εκπαιδευτικού σχετικά με τη συμβουλευτική του δραστηριότητα, η οποία θα πρέπει να παρέχεται στο πλαίσιο της αρχικής του εκπαίδευσης όσο και σε δια βίου προγράμματα επιμόρφωσης.

Κατερίνα Συμφέρη
Εκπαιδευτικός