Ανοικτοί Εκπαιδευτικοί Πόροι (OER)

Η τεχνολογία έχει φέρει σημαντικές αλλαγές στον τομέα της εκπαίδευσης, δίνοντας τη δυνατότητα στους δασκάλους και τους μαθητές να αξιοποιήσουν νέους πόρους και εργαλεία για την ενίσχυση της μάθησης. Ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες αυτής της αλλαγής είναι οι Ανοικτοί Εκπαιδευτικοί Πόροι (Open Educational Resources – OER). Οι OER αναφέρονται σε εκπαιδευτικά υλικά που είναι διαθέσιμα δωρεάν και μπορούν να χρησιμοποιηθούν, να τροποποιηθούν και να διανεμηθούν ελεύθερα από οποιονδήποτε (UNESCO, 2012). Η χρήση τους προωθεί την πρόσβαση στη γνώση, ενισχύει τη συνεργασία και ανοίγει νέες δυνατότητες για προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη.

Ορισμός και Χαρακτηριστικά των OER

Οι OER περιλαμβάνουν οποιοδήποτε εκπαιδευτικό υλικό ή πόρο που είναι διαθέσιμο δωρεάν στο διαδίκτυο, και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για διδασκαλία, μάθηση και έρευνα. Αυτά τα υλικά μπορεί να είναι κείμενα, βίντεο, ήχοι, εικόνες, ή λογισμικό που επιτρέπουν την επεξεργασία και τροποποίηση τους από τους χρήστες. Ο ορισμός των OER περιλαμβάνει τέσσερις κύριες αρχές, που αναφέρονται ως τα «4 Rs»:

1. Retain (Διατήρηση): Δικαιώματα για αποθήκευση και διατήρηση των πόρων.
2. Reuse (Επαναχρησιμοποίηση): Δικαιώματα για επαναχρησιμοποίηση του υλικού.
3. Revise (Αναθεώρηση): Δικαιώματα για τροποποίηση των πόρων.
4. Redistribute (Επανακατανομή): Δικαιώματα για διανομή των τροποποιημένων πόρων (Wiley, 2007).

Η έννοια των OER δεν περιορίζεται μόνο στην αναπαραγωγή εκπαιδευτικών υλικών, αλλά αφορά τη διατήρηση του δικαιώματος για ελεύθερη χρήση και προσαρμογή σε τοπικό επίπεδο και με βάση τις ανάγκες της εκπαιδευτικής κοινότητας.

Οφέλη των OER στην Εκπαίδευση

1. Αύξηση της Πρόσβασης στην Εκπαίδευση
   Η χρήση των OER εξασφαλίζει την πρόσβαση σε εκπαιδευτικό υλικό για όλους τους μαθητές, ανεξάρτητα από το κοινωνικοοικονομικό τους υπόβαθρο ή την τοποθεσία τους. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε περιοχές όπου η πρόσβαση σε παραδοσιακούς εκπαιδευτικούς πόρους είναι περιορισμένη (D’Antoni, 2009).
2. Μείωση του Κόστους για Μαθητές και Εκπαιδευτικούς
   Η δωρεάν διάθεση των OER μειώνει το κόστος για την απόκτηση εκπαιδευτικών βιβλίων και άλλων υλικών, γεγονός που καθιστά την εκπαίδευση πιο προσιτή για όλους (Johnstone, 2005).
3. Ενίσχυση της Συνεργασίας και της Δημιουργικότητας
   Οι OER παρέχουν στους δασκάλους και τους μαθητές τη δυνατότητα να συνεργάζονται και να μοιράζονται εκπαιδευτικά υλικά, δημιουργώντας μια κοινότητα μάθησης που βασίζεται στην αμοιβαία βοήθεια και τη δημιουργικότητα (Mishra & Koehler, 2006).
4. Προώθηση της Δια Βίου Μάθησης
   Οι OER υποστηρίζουν τη δια βίου μάθηση, επιτρέποντας στους ανθρώπους να αποκτούν νέες γνώσεις και δεξιότητες σε οποιοδήποτε στάδιο της ζωής τους και χωρίς γεωγραφικούς ή οικονομικούς περιορισμούς (McGreal, 2013).

Προκλήσεις και Περιορισμοί των OER

1. Ποιότητα και Εγκυρότητα
   Ορισμένοι επικριτές υποστηρίζουν ότι η ποιότητα των OER μπορεί να είναι ασταθής, καθώς τα υλικά δημιουργούνται συχνά από διάφορους δημιουργούς και μπορεί να μην πληρούν τα ίδια ποιοτικά κριτήρια με τα παραδοσιακά εκπαιδευτικά υλικά (Hegarty, 2015).
2. Έλλειψη Υποστήριξης για Εκπαιδευτικούς
   Οι δάσκαλοι συχνά δεν έχουν την εκπαίδευση ή τους πόρους για να αναπτύξουν ή να προσαρμόσουν OER για τις ανάγκες των μαθητών τους, γεγονός που περιορίζει την αποτελεσματικότητα των OER στην εκπαιδευτική διαδικασία (Seaman, 2013).
3. Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας
   Παρόλο που οι OER προωθούν την ελεύθερη χρήση και τροποποίηση, τα ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα δικαιώματα χρήσης μπορούν να είναι περίπλοκα, ιδίως όταν πρόκειται για τη χρήση υλικού που προέρχεται από διάφορες πηγές (Atkins et al., 2007).

Μέλλον των OER και Ανάγκη για Υποστήριξη

Η ανάγκη για ανάπτυξη και υποστήριξη των OER θα συνεχίσει να αυξάνεται, καθώς οι εκπαιδευτικοί τομείς παγκοσμίως προσπαθούν να ενισχύσουν την πρόσβαση και τη συνεργασία. Η δημιουργία υποστηρικτικών υποδομών για την κατάρτιση των εκπαιδευτικών και την ανάπτυξη προτύπων ποιότητας για τα OER θα είναι κρίσιμη για την επιτυχία αυτών των πόρων στο μέλλον. Επιπλέον, η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ οργανισμών και κρατών θα μπορούσε να συμβάλει στη μεγαλύτερη διάδοση των OER και στην ενσωμάτωσή τους σε εθνικά και διεθνή εκπαιδευτικά προγράμματα.

Κατερίνα Συμφέρη
Εκπαιδευτικός

• Atkins, D. E., Brown, J. S., & Hammond, A. L. (2007). A review of the open educational resources (OER) movement: Achievements, challenges, and new opportunities. The William and Flora Hewlett Foundation.
• D’Antoni, S. (2009). The impact of Open Educational Resources on education worldwide. In R. McGreal (Ed.), Open educational resources: Innovation, research and practice (pp. 49-65). Commonwealth of Learning.
• Hegarty, B. (2015). The impact of open educational resources on higher education: A review of the literature. Online Learning Journal, 19(4), 4-19.
• Johnstone, S. M. (2005). Open educational resources: The challenge of institutional implementation. The William and Flora Hewlett Foundation.
• McGreal, R. (2013). Open educational resources and the promise of open education. Distance Education, 34(2), 144-155.
• Mishra, P., & Koehler, M. J. (2006). Technological pedagogical content knowledge: A framework for teacher knowledge. Teachers College Record, 108(6), 1017-1054.
• Seaman, J. E. (2013). Opening the curriculum: The value of Open Educational Resources. Boston College.
• UNESCO. (2012). The Paris OER Declaration. UNESCO.
• Wiley, D. (2007). On the sustainability of open educational resource initiatives in higher education. OECD/UNESCO Forum on Open Courseware, Paris.