Θρησκεία και Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ήταν μια αυτοκρατορία άξια του ονόματός της. Στις αυτοκρατορίες, γενικά, υπάρχει ανοχή στις θρησκείες. Οι αυτοκρατορίες για να είναι αυτοκρατορίες έχουν ανοχή: στις πολλές γλώσσες, στους πολύ διαφορετικούς πολιτισμούς και στις διαφορετικές θρησκείες. Μπορεί κάποια θρησκεία να είναι ισχυρότερη, αλλά στις αυτοκρατορίες επιτρέπεται να έχεις διαφορετικότητα.
Μάλιστα ήταν τιμή, ήταν δύναμη των αυτοκρατοριών να έχουν ποικιλία, δηλαδή ο αυτοκράτορας της Ρώμης θα έλεγε: στο βασίλειό μου, στην αυτοκρατορία μου, υπάρχουν τόσοι λαοί, που μιλούν τόσες γλώσσες και έχουν τόσες θρησκείες. Λέγοντας την ποικιλία των λαών που διοικεί, ο αυτοκράτορας της Ρώμης έδειχνε τη δύναμή του.
Αυτό είναι διαφορετικό, έχει σημασία, διότι οι αυτοκρατορίες είναι πολύ διαφορετικές από τα εθνικά κράτη στα οποία ζούμε τους τελευταίους αιώνες, στα οποία εθνικά κράτη η ποικιλία είναι εχθρός. Τα εθνικά κράτη θέλουν μία γλώσσα αν είναι δυνατόν, μία θρησκεία, έναν πολιτισμό.
Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ήταν αυτοκρατορία με τα όλα της και είχε πάρα πολλούς λαούς και πολλές θρησκείες. Μάλιστα, οι Ρωμαίοι όταν πήγαιναν και κατακτούσαν μία περιοχή και συναντούσαν άλλους θεούς, τους υιοθετούσαν, και στη Ρώμη, έκτιζαν και ναούς γι’ αυτούς τους θεούς. Πήγαν στην Αίγυπτο, είδαν την Ίσιδα, είδαν τον Όσιρη, τους άρεσε, κάνανε ναούς της Ίσιδας και του Όσιρη στη Ρώμη.
Έτσι, Ρωμαίοι στρατιώτες γνώρισαν τον Μίθρα, τους άρεσε αυτή η θεότητα, γιατί ήταν και πολεμική, ήταν πολεμιστής του Καλού, και έτσι ένας αριθμός Ρωμαίων στρατιωτών αγάπησαν τον Μίθρα, τον υιοθέτησαν και άρχισαν να μιλούν γι’ αυτόν και να τον διαδίδουν. Μεσαία προς ανώτερα στρώματα της ρωμαϊκής κοινωνίας θεωρούσαν πολύ «chic» να μιλούν για τον Μίθρα και να κάνουν τελετές για αυτόν τον Θεό του Φωτός.
Ο χριστιανισμός εμπεριέχει πολλά από τη σύλληψη του ζωροαστρισμού και έτσι θεωρείται από τους μελετητές ότι ο μιθραϊσμός βοήθησε στη διάδοση του χριστιανισμού, με ποια έννοια: καθώς ένας μέσος μιθραϊστής μπορούσε πολύ πιο εύκολα να καταλάβει τα διδάγματα του χριστιανισμού από έναν παγανιστή, έναν οπαδό του δωδεκάθεου ή έναν οπαδό άλλων θρησκειών, αρκετοί μιθραϊστές υποδέχτηκαν τον χριστιανισμό και μετακινήθηκαν προς τον χριστιανισμό. Δηλαδή λειτούργησε ως σκαλοπάτι προς τον χριστιανισμό.
Και δεν είναι τυχαίο ότι ανάμεσα στους πρώτους χριστιανούς και τους μάρτυρες των διωγμών του χριστιανισμού υπήρχαν στρατιώτες και στρατιωτικοί Ρωμαίοι και κυρίες της αριστοκρατίας, σύζυγοι Ρωμαίων στρατιωτικών, οι οποίες είχαν γίνει χριστιανές και χριστιανοί, όντας πριν μιθραϊστές. Δηλαδή, ο μιθραϊσμός βοήθησε στη διάδοση της νέας θρησκείας, αργότερα, του χριστιανισμού.