Ψυχολογία και Ανάληψη Ευθυνών: Το Κλειδί για την Προσωπική Ανάπτυξη

Η ανάληψη ευθυνών αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της ψυχολογίας του κάθε ανθρώπου καθώς επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας. Η ικανότητα να αναγνωρίζουμε τις δικές μας ενέργειες και να αναλαμβάνουμε τις συνέπειές τους μας επιτρέπει να αναπτύξουμε αίσθημα αυτοελέγχου και αυτοπεποίθησης. Αντίστοιχα, η αποφυγή της ευθύνης μπορεί να οδηγήσει σε αίσθημα ανασφάλειας.

Το Cityvibes.gr «φιλοξένησε» εκ νέου τον Ψυχολόγο Παναγιώτη Νταϊλάκη, ώστε να απαντήσει στις σχετικές ερωτήσεις μας.

Ο Παναγιώτης Νταϊλάκης είναι Ψυχολόγος, Νευροεπιστήμονας του τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ,
συγγραφέας και ερευνητής. Προσφέρει ψυχική φροντίδα στην έδρα του η οποία βρίσκεται στο
κέντρο της Θεσσαλονίκης, στην οδό Κομνηνών 12.

Πώς θεωρείτε ότι η ανάληψη ευθυνών συνδέεται με την ψυχολογική ευεξία και την
προσωπική ανάπτυξη ενός ατόμου;

«H ανάληψη ευθυνών είναι αυτό που δίνει νόημα στην ζωή. Ειδικά στη σήμερον ημέρα ακούμε
ιδιαίτερα συχνά για τα δικαιώματα των πολιτών. Αυτό που δεν ακούμε συχνά όμως είναι για τις
ατομικές ευθύνες. Πρέπει να καταλάβουμε κάποια στιγμή ότι τα δικαιώματα του ανθρώπου
δίπλα μας, είναι δική μας ευθύνη. Δεν μπορεί να υπάρχει το ένα χωρίς το άλλο, εκτός και αν
μιλάμε για ένα παιδί που μονάχα ζητάει πράγματα και δεν έχει καταλάβει, ακόμα, ότι είναι
κομμάτι μιας κοινωνίας. Αυτό που πιστεύω είναι ότι λαμβάνοντας ευθύνες, δηλαδή ένα ψυχολογικό “φορτίο”, αποκτάμε αυτομάτως και εμείς οι ίδιοι αξία ανάλογα το βάρος του φορτίου που έχουμε αποφασίσει να κουβαλήσουμε στους ώμους μας. Στον Χριστιανισμό αυτό φαίνεται ιδιαίτερα στο αρχέτυπο του Ιησού Χριστού και τον τίμιο Σταυρό.
Για να δώσω ένα παράδειγμα σχετικά με τα προαναφερθέντα. Φανταστείτε έναν γονέα να χάνει
την δουλειά του. Αυτό θα του επιφέρει άγχος, όχι μόνο εξαιτίας του γεγονότος αυτού, αλλά γιατί
ελλοχεύει ο κίνδυνος ότι αυτή η κατάσταση θα επηρεάσει και έναν άλλο πολύ πιο σημαντικό
τομέα, δηλαδή την οικογένειά του. Τι μας διδάσκει όμως αυτό;
O γονέας αυτός αποφάσισε να αναλάβει την ευθύνη της δημιουργίας και επιβίωσης της
οικογένειάς του. Άρα παίζει ο ίδιος καθοριστικό ρόλο προς την οικογένεια και είναι ιδιαίτερα
πολύτιμος. Έτσι, επιστρεφουμε όπως καταλαβαίνετε στην ιδέα ότι η ανάληψη ευθυνών είναι
αυτό που δίνει νόημα στην ζωή.»

Ποιες είναι οι συνήθειες ή οι παράγοντες που μπορούν να εμποδίσουν κάποιον από το να
αναλάβει ευθύνες στη ζωή του;

«Θεωρώ ότι ένα βασικό στοιχείο που μας εμποδίζει να αναλάβουμε ευθύνες είναι ηθελημένη
αδράνεια. Σίγουρα έχει τύχει σε όλους μας να δούμε κάτι, κατά την διάρκεια της ημέρας μας, για
το οποίο μπορούσαμε να κάνουμε κάτι αλλά επιλέξαμε την αδράνεια.
Μαθαίνουμε να αντιδρούμε στα ερεθίσματα με αυτόν τον τρόπο τροφοδοτόντας, έτσι, μια
συνήθεια που μακροπρόθεσμα επηρεάζει πολλές πτυχές της ζωής μας. Αν παραμένουμε
αδρανείς σε πράγματα που γνωρίζουμε ότι μπορούμε να κάνουμε κάτι, αυτό τι μας καθιστα;
Σίγουρα όχι χρήσιμους. Ένας άνθρωπος που γνωρίζει ότι δεν είναι χρήσιμος, σίγουρα δεν
έχει μια υψηλή εικόνα για τον εαυτό του. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στην δημιουργία της
καταθλιπτικής ή αγχώδους συμπτωματολογίας. Αν το σκεφτούμε όμως πιο σφαιρικά, είναι μονάχα η ηθελημένη αδράνεια που μας εμποδίζει να αναλαμβάνουμε ευθύνες; Κατά την άποψή μου όχι.
Καθοριστικό ρόλο, θεωρώ πως έχουν η απογοήτευση και ο φόβος που έχουμε εισπράξει από την
κοινωνία στην οποία ζούμε. Είναι ευρέως γνωστό ότι η πολιτική σκηνή δίνει στους νέους ένα σχεδιάγραμμα ζωής. Ένα πακετάκι, αν θέλετε, που λέει πως αν ακολουθήσουμε τους κανόνες του ίσως να έχουμε μιαν καλή ζωή.
Αυτό είναι το εξής: οι νέοι θα διαβάσουν, θα πανε στα φροντιστήρια, θα δώσουν πανελλήνιες
και έτσι θα περάσουν σε μια σχολή ώστε όταν την τελειώσουν να έχουν μια σταθερή εργασία.
Η πραγματικότητα, όμως, είναι διαφορετική ιδιαίτερα στο τελευταίο κομμάτι.
Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα οι νέοι αυτοί, όταν τελειώσουν τις σπουδές, να μη συναντήσουν
συνολικά αυτήν την προσδοκία. Οπότε, ως απάντηση-αντίδραση προς αυτό, πολλοί νέοι,
ειδικότερα στην Ελλάδα, επιλέγουν την αποφυγή της λήψης ευθυνών. Δυστυχώς όμως, αυτή η
στάση δεν πρόκειται να δώσει λύση στο πρόβλημα.»

Πώς μπορεί η ψυχολογία να συνδράμει στην ανάπτυξη της διάθεσης για την ανάληψη
ευθυνών;

«Σίγουρα η εμπειρία του ταξιδιού της ανακάλυψης του εαυτού μπορεί να είναι ευεργετική καθώς
ο ίδιος ο θεραπευόμενος θα μπορέσει να ανακαλύψει τις πτυχές του εαυτού του και τις
κρυμμένες ικανότητές του. Ο Ντοστογιέφσκι το συνοψίζει όμορφα: “Κάθε άνθρωπος δεν είναι μόνο υπεύθυνος για ό,τι κάνει, αλλά για αυτό που κάνουν όλοι οι άλλοι” και ότι “υπάρχει μόνο ένας τρόπος για τη σωτηρία, και αυτός είναι να καταστήσεις τον εαυτό σου υπεύθυνο για όλες τις αμαρτίες των
ανθρώπων. Το να αναλάβεις αυτή την ευθύνη σημαίνει ότι πρέπει να αλλάξεις τη συνείδησή
σου”. Το παραπάνω θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως εξής : για να αλλάξεις τον κόσμο, ξεκίνα με το να
αλλάξεις πρώτα τον εαυτό σου.»

Ποιες συμβουλές θα δίνατε σε κάποιον που αντιμετωπίζει δυσκολίες στο να αναλάβει
ευθύνες στην επαγγελματική ή προσωπική του ζωή;

«Στις συνεδρίες μου, μερικές φορές, θέτω την παρακάτω ερώτηση. Αν αποφασίσεις να μην
αναλάβεις την ευθύνη, είναι η εναλλακτική καλύτερη;
Αξίζει να σημειωθεί ότι, οι νέοι σήμερα ψάχνουν απεγνωσμένα να βρουν νόημα στην ζωή.
Πολλές φορές έχω ακούσει κατα την εμπειρία μου, την φράση “δεν ξέρω με τι να ασχοληθώ
στην ζωή μου, δεν ξέρω τι να σπουδάσω, τι δουλειά να κάνω”.
Η συμβουλή μου, λοιπόν, είναι η εξής: κάτσε δέκα λεπτά και σκέψου τι θα μπορούσες να
διορθώσεις στην ζωή σου. Φτιάξε μια λίστα από το πιο εύκολο προς το πιο δύσκολο και ξεκίνα
να το αλλάζεις ένα – ένα, έτσι ώστε το σήμερα να είναι λίγο καλύτερο από το χθες. Θα δεις ότι
μπορείς να κάνεις θαύματα.»

Περισσότερες πληροφορίες για τον Ψυχολόγο Παναγιώτη Νταϊλάκη, μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του panagiotisntailakis.com

Μιχάλης Ιωαννίδης