Τι είναι τα «παραγλωσσικά» στοιχεία;

Πρόκειται για όλα εκείνα τα κωδικοποιημένα συστήματα που συνοδεύουν την εκφώνηση. Μεταξύ άλλων συμπεριλαμβάνονται:

1. προσωδία (επιτονισμός, ρυθμός, παύσεις)
2. κινήσεις του προσώπου και των χεριών
3. θέση και κατεύθυνση του σώματος

Εν ολίγοις, πρόκειται για την απόπειρα του εκάστοτε ομιλητή να επιστρατεύσει, για να επιτευχθεί η πληρέστερη οργάνωση του λόγου του, κάθε εκφραστικό μέσο το οποίο, όμως, έχει στην διάθεσή του. Επιπλέον, να οργανώνει τον χώρο με τα χέρια του, να στρέφει το σώμα και το βλέμμα του στους συνομιλητές του και να αλλάζει τον τόνο και τον ρυθμό της ομιλίας του.

Βέβαια, τα «παραγλωσσικά» στοιχεία δεν είναι αυθαίρετες συσχετίσεις μιας φυσικής ηχητικής ακολουθίας με ένα αντίστοιχο σημασιολογικό περιεχόμενο, δηλαδή λέξεις. Τουναντίον, στην πραγματικότητα, κάθε κοινότητα συμβατικοποιεί διαφορετικά τις κινήσεις του ανθρώπινου σώματος, για αυτό, άλλωστε, παρατηρείται και η διαφοροποίηση στη νοηματοδότηση αυτών από γλώσσα σε γλώσσα, από κουλτούρα σε κουλτούρα και από πολιτισμό σε πολιτισμό.

Συνακόλουθα, στη μια περίπτωση μια κίνηση του κεφαλιού είναι εφικτό να σημαίνει συγκατάνευση, ενώ σε μια άλλη συνιστάμενη να δηλώνει την άρνηση.

Επί της ουσίας, περιγράφεται ένα συνεχές στο ένα άκρο του οποίου υπάρχουν απόλυτα δεικτικές κινήσεις που δεν διαθέτουν καμία λειτουργία, παρά μόνον στις περιστάσεις της επικοινωνίας, και στο άλλο άκρο απόλυτα αυθαίρετα σημεία που διαθέτουν συμβατική σημασία ανεξάρτητη από τον κάθε ομιλητή.

Έτσι, εφόσον αφορά μια μοναδική δομή, οργάνωση και λειτουργία των στοιχείων, η περιγραφή του γλωσσικού φαινομένου είναι ατελής και συχνά αδύνατη δίχως την αξιολόγηση και την αποτίμηση των παραγλωσσικών στοιχείων.

Κατερίνα Συμφέρη
Εκπαιδευτικός & Προπτυχιακή Ιταλικής Φιλολογίας ΑΠΘ