Τα τελευταία χρόνια, το ενδιαφέρον των ερευνητών της οργανωσιακής συμπεριφοράς έχει εστιαστεί στη δημιουργία των προϋποθέσεων. Βασιζόμενοι στις εργασίες του Freud, οι ερευνητές θεωρούν την ομάδα ως ένα καθρέφτη με δύο όψεις ο οποίος συνδέει την υλική πραγματικότητα με την ψυχική πραγματικότητα, το ομαδικό πνεύμα χαρακτηρίζεται από το σεβασμό στη γνώμη των άλλων, τη θέληση για συνεργασία, την εμπιστοσύνη, τη συμπάθεια, την πειθαρχία που εφαρμόζεται ελεύθερα από όλους, την αποδοχή της κριτικής των άλλων.

Κατά αυτό τον τρόπο, αφενός η ομάδα είναι αποτελεσματική, αφετέρου, οι σχέσεις μεταξύ των μελών είναι αρμονικές εργασιακό περιβάλλον να δημιουργεί ένα αίσθημα πληρότητας και ολοκλήρωσης, καθώς, ένας σημαντικός αριθμός εργαζομένων, φαίνεται ότι δεν αντλεί ικανοποίηση και δε νιώθει δέσμευση για τον εργασιακό χώρο του, με αποτέλεσμα τη μειωμένη οργανωσιακή απόδοση. Ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφέρονται οι εργαζόμενοι στη δουλειά, διαφέρει σημαντικά από τον τρόπο που συμπεριφέρονται ως άτομα στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.

Το πλέγμα παραγόντων που επηρεάζει την συμπεριφορά των εργαζομένων, περιλαμβάνει ατομικά χαρακτηριστικά και προδιαθέσεις, το γενικό οργανωσιακό πλαίσιο, την πολιτική, τις διεργασίες, την αποτελεσματικότητα της διοίκησης και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ συναδέλφων. Οι παράγοντες αυτοί μπορούν να εμπνεύσουν τους εργαζόμενους είτε να εργαστούν σκληρότερα, είτε να νιώσουν εντελώς «ξένοι» μέσα στον οργανισμό.

Ουσιαστικά, πρόκειται για τον τρόπο με τον οποίο δρουν οι εργαζόμενοι ως άτομα εντός του οργανωσιακού πλαισίου και στον τρόπο που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους ως μέλη εργασιακών ομάδων. Οι διαφορετικές συμπεριφορές των ατόμων και των ομάδων ενός οργανισμού δημιουργούν το κλίμα του οργανισμού, το οποίο, με τη σειρά του, επηρεάζει θετικά ή αρνητικά την επιτυχία και την αποτελεσματικότητα του οργανισμού.

Επιπλέον, η αναγνώριση των συμπεριφορών που εκδηλώνονται σε έναν οργανισμό είναι αναγκαία προϋπόθεση για την επιτυχή άσκηση ηγεσίας και, εν τέλει, για την αποτελεσματικότητα του οργανισμού, ειδικά σε περιπτώσεις αλλαγής.

Ειδικότερα, προκειμένου η αλλαγή να είναι θετική, οι ηγέτες θα πρέπει να μεριμνήσουν ώστε να δημιουργηθούν οι εσωτερικές συνθήκες και όλοι οι εργαζόμενοι να εμπλακούν στις διεργασίες σχεδιασμού του «μέλλοντος» του οργανισμού.  Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο άτομα και ομάδες αλληλεπιδρούν στο χώρο εργασίας είναι σημαντική για τη δημιουργία θετικής οργανωσιακής αλλαγής. 

Η αναγνώριση και κατανόηση των δυσλειτουργικών συμπεριφορών δίνει στην ηγεσία τη δυνατότητα να «θεραπεύσει» τα προβλήματα και, να αξιοποιήσει το δυναμικό των εργαζομένων, ενισχύοντας ταυτόχρονα τα επίπεδα παραγωγικότητας, ευρωστίας και βιωσιμότητας του οργανισμού. Αναφορικά με την αναγκαιότητα αποτύπωσης, μελέτης και βελτίωσης της οργανωσιακής συμπεριφοράς, έχουν γραφτεί πολλά. Το κυριότερο επιχείρημα στη κριτική που δέχεται ο κλάδος της οργανωσιακής συμπεριφοράς είναι ότι, η αλλαγή των στάσεων και των συμπεριφορών του εργαζόμενου που αποτελεί το αντικείμενο μελέτης της, καθώς και οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται από τους επαγγελματίες, συνιστούν χειραγώγηση και, άρα, μη-ηθική πρακτική.

Σύμφωνα με τις σχετικές έρευνες, αναφέρεται ότι, παρά τους περιορισμούς, οι παρεμβάσεις για τη βελτίωση της οργανωσιακής συμπεριφοράς αποτιμώνται θετικά. Σε κάθε περίπτωση, η στάση των διοικούντων παίζει καθοριστικό ρόλο στο βαθμό που τα ανώτερα στελέχη «αγκαλιάζουν» τις ηθικές αξίες και τα ίδια συμπεριφέρονται με ανάλογο τρόπο, είναι πολύ πιθανό να αναπτυχθούν στους οργανισμούς τέτοια πρότυπα.

Οι Άνθρωποι του Οργανισμού (Organizationists): διακρίνονται από υψηλότερα από το μέσο όρο επίπεδα δέσμευσης προς τον οργανισμό υψηλότερη από το μέσο όρο δέσμευση μόνο προς τον οργανισμό τους.
Οι Καριερίστες (Careerists): παρουσιάζουν υψηλότερα από το μέσο όρο επίπεδα δέσμευσης προς το επάγγελμα.
Οι Μη αφοσιωμένοι (Uncommitted): δεν αισθάνονται καμία δέσμευση ούτε προς το επάγγελμα, ούτε προς τον οργανισμό στον οποίο εγγράφεται η δράση τους.

Συνοψίζοντας, η διοίκηση του οργανισμού οφείλει να λάβει σοβαρά υπόψη τα παραπάνω, δίνοντας έμφαση στον εμπλουτισμό των αντικειμένων εργασίας, στο στυλ ηγεσίας & διοίκησης που προωθεί τη συνεργασία και τη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, τη δημιουργία ισχυρής κουλτούρας βάσει συλλογικά αποδεκτών αξιών. Η επαγγελματική εμπλοκή Η δράση αποτελεί μια απόφαση, μια επιλογή αλλά και ένα στοίχημα.

Κατερίνα Συμφέρη
Εκπαιδευτικός