Μέσα από το «σκοτεινό» Λαβύρινθο: Ψυχολογική Κατανόηση των Εξαρτήσεων

Οι εξαρτήσεις αποτελούν ένα μεγάλο «άλυτο» κεφάλαιο για τις ζωές πολλών ανθρώπων.Η αντιμετώπιση των εξαρτήσεων απαιτεί συχνά την ψυχολογική υποστήριξη ειδικών, που μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των συναισθημάτων, των σκέψεων και των συμπεριφορών που συνδέονται με την εξάρτηση. Μέσω της θεραπευτικής συνεδρίας και της ψυχολογικής συμβουλευτικής, οι άνθρωποι μπορούν να ανακτήσουν τον έλεγχο της ζωής τους και να αναπτύξουν τις δεξιότητες που απαιτούνται για να διαχειριστούν αποτελεσματικά την εξάρτησή τους.

Το Cityvibes.gr «φιλοξενεί» την Ψυχολόγο – Ψυχοθεραπεύτρια, Μαρία Άννα Τσακίρη, η οποία έδωσε τις δικές της απαντήσεις αναφορικά με το θέμα.

Περισσότερες πληροφορίες για την Ψυχολόγο, μπορείτε να αντλήσετε εδώ.

Πώς μπορεί να επηρεάσει η ψυχολογική κατάσταση ενός ατόμου την ανάπτυξη
και την αντιμετώπιση εξαρτήσεων;

«Η εξάρτηση, είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο, το οποίο έχει να κάνει με ατομικούς , οικογενειακούς και κοινωνικούς παράγοντες, είναι η συνάντηση ενός ατόμου με μία ουσία μια συγκεκριμένη κοινωνικοπολική στιγμή (Olivenstein). Η ψυχολογική κατάσταση ενός ατόμου λοιπόν, όπως αυτή τίθεται στην ερώτηση, έχει να κάνει με τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις σχέσεις, τις δυσκολίες στις σχέσεις, τις συνθήκες μέσα στις οποίες ζει το άτομο και τις επιπτώσεις που αυτές
δημιουργούν καθώς και πολλά άλλα. Ασταθή, χωρίς όρια, ανασφαλή περιβάλλοντα καθώς και δυσλειτουργίες μέσα στην οικογένεια μπορούν να δημιουργήσουν συναισθηματικά κενά τα οποία το άτομο θα θελήσει να καλύψει με διάφορους τρόπους, ένας εκ των οποίων είναι η χρήση. Η χρήση μπορεί να γίνει κατάχρηση και να εξελιχθεί σε εξάρτηση. Η αντιμετώπιση των εξαρτήσεων πρέπει να γίνεται σε δημόσια, στεγνά προγράμματα απεξάρτησης, κατά την γνώμη μου, γιατί διαθέτουν όχι μόνο την τεχνογνωσία, καθώς είναι πρωτοπόρα σε όλη την Ευρώπη αλλά και γιατί η απεξάρτηση είναι μια κοινωνική διαδικασία. Είναι μια διαδικασία που το άτομο μαθαίνει να μεγαλώνει και να αναπτύσσεται εκ νέου, να κατανοεί τι το ώθησε στην χρήση, να περπατάει καθαρό δίπλα σε καθαρούς ανθρώπους που αγωνίζονται επίσης. Αυτή η προσωπική ανάπτυξη συμβαίνει μέσα από θεραπευτικές ομάδες διαφόρων ειδών με στόχο το άτομο να κατακτήσει την προσωπική του ελευθερία
που η εξάρτηση του στέρησε.»

Ποια είναι η σχέση μεταξύ των ψυχολογικών παραγόντων, όπως το άγχος ή η
κατάθλιψη, με την εμφάνιση εξαρτήσεων;

«Εδώ χρειάζεται να γίνει ένας διαχωρισμός. Υπάρχει το κομμάτι της συννοσηρότητας, δηλαδή της συνύπαρξης ενός προβλήματος εξάρτησης και μιας ψυχοπαθολογίας, που είναι πολύ δύσκολο να πούμε τι προηγήθηκε καθώς είναι γνωστό ότι κάποιες ουσίες ευνοούν την εμφάνιση ψυχοπαθολογίας (κάνναβη, κοκαΐνη, κ.α) την ίδια στιγμή που είναι γνωστό και συναντάμε χρήστες που εμφανίζουν ψυχοπαθολογία αφού μπουν σε διαδικασία απεξάρτησης και εκεί καταλαβαίνουμε ότι η ουσία “κοίμιζε” σε ένα βαθμό τα σύμπτώματα. Το άλλο κομμάτι έχει να κάνει με χρήστες που δεν είναι εξαρτημένοι, όχι τουλάχιστον σε τέτοιο βαθμό που να αναζητήσουν βοήθεια σε κάποιο πρόγραμμα.
Αυτό που συναντάμε όλο και πιο συχνά είναι άνθρωποι να κάνουν χρήση, σε μια λειτουργική κατά τα άλλα καθημερινότητα, είτε για να μπορέσουν να χαλαρώσουν από το στρες, είτε για να μπορέσουν να διασκεδάσουν, είτε για να νιώσουν καλύτερα με τον ίδιο τους τον εαυτό. Πολύ συχνά συναντάω στην δουλειά, νέους ανθρώπους, φοιτητές, εργαζόμενους που δεν μπορούν να διασκεδάσουν ή δεν διανοούνται να διασκεδάσουν το Σάββατο χωρίς τη χρήση κοκαΐνης και αλκοόλ, ή την χρήση md. Την ίδια στιγμή ένας τρόπος να κοιμηθούν ή να χαλαρώσουν σε μια εργάσιμη, είναι η κάνναβη. Αυτοί οι άνθρωποι δε θα ζητήσουν βοήθεια από κάποιο πρόγραμμα αλλά πηγαίνουν σε ψυχολόγο και εκεί είναι μια ολόκληρη δουλειά ψυχοθεραπευτική που πρέπει να γίνει για να δει το άτομο τι καλύπτει αυτή η, κοινωνικά αποδεκτή πια, χρήση του, ποια βαθύτερα συναισθήματα και αγωνίες έρχεται να εξυπηρετήσει, ποια ελλειπή σχέση με τον εαυτό ή ποιο κενό. Γιατί, όταν κάτι μου γίνεται αναγκαίο για να υπάρξω, με τον οποιοδήποτε τρόπο, τότε δεν με ελευθερώνει αλλά με εγκλωβίζει.»

Πώς μπορεί η ψυχολογική θεραπεία να συμβάλλει στην αντιμετώπιση και την
αποτροπή εξαρτήσεων;

«Για μένα είναι ο μόνος τρόπος να αντιμετωπιστεί η εξάρτηση. Είτε μιλάμε για
προγράμματα σε μια προχωρημένη εξάρτηση είτε μιλάμε για ιδιώτες στην
κατάχρηση και την χρήση ουσιών, η ανάπτυξη του εαυτού, η αναζήτηση του
εσωτερικού κενού που έρχεται να καλύψει η ουσία, τα βιώματα και τα τραύματα που
κρύβονται από πίσω , οι οικογενειακές σχέσεις κτλ είναι όλα θέματα που αναδύονται
και δουλεύονται μέσα στην θεραπευτική διαδικασία ώστε το άτομο να μπορέσει να
νιώσει ελεύθερο και αρκετά δυνατό ώστε να σταθεί καθαρό στα πόδια του.»

Ποιες είναι οι ψυχολογικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι που
προσπαθούν να ξεπεράσουν μια εξάρτηση;

«Σίγουρα το γεγονός πώς η χρήση είναι παντού γύρω μας δεν είναι βοηθητικό. Το
αλκοόλ είναι παντού και η χρήση του είναι συνδεδεμένη με τη διασκέδαση σε τέτοιο
βαθμό που αν δεν πιεις είσαι ξενέρωτος, η κάνναβη θεωρείται κάτι απόλυτα αθώο
ενώ είναι αποδεδειγμένο ότι συνδέεται με κρίσεις πανικού, ψυχωσικά επεισόδια κ.α
ενώ όπως ανέφερα παραπάνω η χρήση είναι τρόπος διασκέδασης σήμερα.
Επιπλέον, η ανεργία, το κόστος ζωής, η ταχύτητα και το άγχος της καθημερινότητας,
η μη σύνδεση με τη φύση αποξενώνουν τον άνθρωπο από τον εαυτό και τους γύρω
του. Ζούμε σε μια συνθήκη τόσο ξένη και τόσο ανοίκεια από αυτό που πραγματικά
έχουμε ανάγκη σαν άνθρωποι, που είναι τρομερά δύσκολο να ανταποκριθούμε όλοι
πόσο μάλλον κάποιοι που είχαν βρει έναν τρόπο έστω και ψεύτικο να το “αντέχουν”
όλο αυτό.»

Πώς μπορεί η ψυχολογική υποστήριξη να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των
ριζικών αιτιών μιας εξάρτησης και όχι μόνο στην αντιμετώπιση των
συμπτωμάτων;

«Όπως είπα, στο γραφείο δέχομαι ανθρώπους με προβληματική χρήση ουσιών αλλά
όταν πρόκειται για εξάρτηση παραπέμπω πάντα σε δημόσια προγράμματα (Αργώ,
ΚΕΘΕΑ, 18Άνω) και όσοι άνθρωποι πραγματικά γνωρίζουν από εξάρτηση κάνουν το
ίδιο. Οπότε, η πρόκληση αυτή τη στιγμή είναι όσοι έρχονται στο γραφείο και είναι
λειτουργικοί στην καθημερινότητα και τις σχέσεις τους, αλλά δεν μπορούν π.χ να
ησυχάσουν χωρίς “να πιουν ένα τσιγάρο” ή να διασκεδάσουν χωρίς λίγη σκόνη ή ένα
χάπι. Εκεί, πάμε στην ουσία και τον πυρήνα του ατόμου, στις ανάγκες, τα θέλω του,
στον αυθορμητισμό και τα όνειρα που έχει ξεχάσει, στην σύνδεση με τον εαυτό, πάμε
σε όλα αυτά που η χρήση καλύπτει.
Επίσης, εξαρτήσεις δεν είναι μόνο οι ουσίες. Εξάρτηση είναι ο τζόγος, με τις τόσες
διαφημίσεις και εφαρμογές στο κινητό, είναι το gaming, είναι ακόμα και τα
ενεργειακά ποτά σε μικρότερες ηλικίες. Εξαρτητικά στοιχεία μπορεί να έχει η σχέση
με το φαγητό. Εξαρτητικές μπορούν να είναι οι σχέσεις με την οικογένεια και τους
στενούς άλλους, και αυτή η εξάρτηση μπορεί να μη φαίνεται, αλλά είναι εξαιρετικά
δυσλειτουργική για το ίδιο το άτομο, το εγκλωβίζει και το κρατάει πίσω.
Όλες οι εξαρτήσεις κάτι έρχονται να καλύψουν, κάποιο εσωτερικό κενό και πάντα
έχουν σαν αποτέλεσμα το άτομο να μη μπορεί να μεγαλώσει και να ελευθερωθεί, να
κρατιέται δέσμιο ουσιών, συνηθειών είτε ανθρώπων.»

Μαρία Άννα Τσακίρη, Ψυχολόγος ΑΠΘ
Μsc Ποινικό Δίκαιο και Εξαρτήσεις
Εκπαιδευόμενη Ψυχοδραματίστρια
Ψυχοθεραπεύτρια NDI
Θεσσαλονίκη, 54623, Ερμού 57, 5ος Όροφος
e-mail: info@mtsakiri-psy.gr
Ιστοσελίδα: mtsakiri-psy.gr

Μιχάλης Ιωαννίδης