Η Αγία και Μεγάλη Κυριακή του Πάσχα

Το Πάσχα είναι η μεγαλύτερη γιορτή της Χριστιανοσύνης, η «εορτή των εορτών», αυτή της Ανάστασης και φυσικά η τελευταία ημέρα της Μεγάλης Σαρακοστής με τις ρίζες της να έγκεινται στην αρχαία Αίγυπτο. Κατά την Ορθόδοξη Εκκλησία εορτάζεται η εις Άδου Κάθοδος του Χριστού.

Προέλευση της λέξης:

1. Το Χριστιανικό Πάσχα προέρχεται από το Εβραϊκό Πεσάχ, «Peshah ή Pasah», που κατά την ελληνοποιημένη απόδοσή του σημαίνει το πέρασμα, τη διάβαση. Ως η πρώτη από τις τρεις ετήσιες μεγάλες εορτές των Ισραηλινών καθιερώνεται εις ανάμνησιν της απελευθέρωσης από τους Αιγυπτίους με την θαυματουργή διάβαση της Ερυθράς θάλασσας και συλλήβδην από τη φαραωνική δουλεία στην ελευθερία. Πιστεύεται ότι διέφυγαν μετά τη σφαγή των πρωτοτόκων χάρη στο αίμα του αμνού με το οποίο άλειψαν τις πόρτες των σπιτιών τους. Άλλωστε, ο πασχάλιος αμνός των Ιουδαίων ήταν σύμβολο και τύπος του αληθινού πασχαλίου αμνού, του Χριστού, που θυσιάστηκε για την ανθρωπότητα και την λύτρωσε με το αίμα Του τη δουλεία της αμαρτίας. 
2. Ο Χριστιανισμός πήρε το Πάσχα από τους Εβραίους και το ανανοηματοδότησε. Η λέξη προέρχεται από την ελληνική «Πάσχειν» προς τιμήν των Παθών του Χριστού. Οι Χριστιανοί γιορτάζουν το Πάσχα, την ανάσταση του Χριστού και την απελευθέρωσή τους από την αμαρτία και το θάνατο, δηλαδή τη λύτρωση και το πέρασμα από τον θάνατο στη ζωή. Επιπλέον, γιορτάζεται και η ανάσταση της άνοιξης, το ξύπνημα της φύσης μετά τη νάρκη του χειμώνα.

Καθορισμός ημερομηνίας και σημασία:

Θεωρείται η μεγαλύτερη κινητή εορτή. Καθορίστηκε από την Α’ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μ.Χ. και εορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας της 21 Μαρτίου. Αν η εν λόγω ημέρα ήταν Κυριακή, τότε το Πάσχα θα ήταν την επόμενη Κυριακή. Συνεπώς, πέφτει στο μεσοδιάστημα από 4 Απριλίου έως και 8 Μαΐου. 

Από την εισαγωγή του Γρηγοριανού ημερολογίου, Ανατολικοί και Δυτικοί Χριστιανοί το γιορτάζουν σε διαφορετικές ημερομηνίες, οι μεν βάσει του παλαιού, οι δε βάσει του νέου ημερολογίου. Έως και σήμερα δεν έχουν καρποφορήσει οι προσπάθειες για κοινό εορτασμό όλων των δογμάτων και ομολογιών.

Στους πρώτους μετά Χριστόν αιώνες, εορτασμοί δεν υπήρχαν, καθώς οι Χριστιανοί ήταν μια διωκόμενη μειονότητα. Μολαταύτα, τα πράγματα μέλλουν να αλλάξουν στις ημέρες του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου με τις πρώτες λειτουργίες να ξεκινούν στην Ιερουσαλήμ.

Ιστορικό υπόβαθρο:

Το ευαγγέλιο που διαβάζεται την εν λόγω ημέρα αναδεικνύει και εξαίρει το ρόλο των τριών μυροφόρων γυναικών που πηγαίνουν στον τάφο του Χριστού, για να αλείψουν το σώμα του με μύρο σύμφωνα με τα ταφικά έθιμα της εποχής. Βρίσκονται, όμως, αντιμέτωπες με την απουσία Του και ενσαρκώνοντας, έτσι, το βιβλικό θεμέλιο της ιεραποστολικής αγιότητας. Γίνονται, δηλαδή, οι πρώτοι απόστολοι της πίστης, αφού διαδίδουν την είδηση της Ανάστασης του διδασκάλου στους μαθητές του. Είναι αναλογική με την υμνογραφία ούσα εμπνευσμένη από τη βιβλική διήγηση με την παραβολή των τριών μάγων που πηγαίνουν να προσκυνήσουν το νεογέννητο μεσσία, με άγνωστη θεία καταγωγή, ποιητική αδεία. 

Στη συνέχεια, από μίσος Γραμματείς και Φαρισαίοι δωροδοκούν τους στρατιώτες, ώστε ισχυριστούν ότι το σώμα του Χριστού κλάπηκε και δεν αναστήθηκε. Όμως, ο Ιησούς εμφανίστηκε στους μαθητές στη Γαλιλαία, τους ευλόγησε και τους προέτρεψε να διασκορπιστούν για να διδάξουν τον λόγο Του συμπεριλαμβάνοντας το βάπτισμα στο όνομα του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Όπως ακριβώς και έγινε.

Ο Κύριος σταυρώθηκε και πέθανε την Παρασκευή, το βράδυ όπου οι Ιουδαίοι έτρωγαν τον πασχάλιο αμνό και αναστήθηκε μετά το Σάββατο. Δηλαδή πρώτη μέρα της εβδομάδας εξ’ ου και η ονομασία «Κυριακή».

Σήμερα:
Η τέλεση ξεκινά στις δώδεκα τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου με τον Όρθρο και συνεχίζει με την Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία, όπου και διαβάζεται η ευαγγελική περικοπή της παννυχίδος, που εξιστορεί την εμφάνιση του Κυρίου στους δώδεκα μαθητές την ημέρα της Ανάστασής Του. Το απόγευμα της επομένης τελείται ο Εσπερινός της Αγάπης ή αλλιώς η Δεύτερη Ανάσταση με την ονομασία να προέρχεται από τους Χριστιανούς να ανταλλάσουν μεταξύ τους το Φιλί της Αγάπης.

Τα μεσάνυχτα της Κυριακής του Πάσχα, ο ιερέας προσκαλεί τους πιστούς να «Δεύτε λάβετε φως», εκείνοι ανάβουν τις λαμπάδες τους με Αυτό -παραπέμποντας στο φως που έφερε ο Χριστός νικώντας το θάνατο και το σκοτάδι με την Ανάσταση- και ακολουθεί μια σειρά βεγγαλικών, ώστε να «διώχνονται τα κακά πνεύματα» κατά τη διάρκεια που ακούγεται ο ύμνος: Χριστός Ανέστη εκ νεκρώ, θανάτω θάνατον πατήσας και τους εν τοις μνήμασι ζωήν χαρισάμενος. 

Έπειτα, μαζεύεται η οικογένεια και τρώνε όλοι μαζί μαγειρίτσα, τσουρέκι και τσουγκρίζουν τα κόκκινα αυγά, που συμβολίζουν με το χρώμα τους το αίμα του Χριστού. Νωρίς το πρωί γίνεται η απαραίτητη προετοιμασία για το σούβλισμα και ψήσιμο των αρνιών, των κατσικιών και των όποιων άλλων κρεατικών εδεσμάτων για το πασχαλινό γλέντι της ημέρας αυτής, της Λαμπρής. Ακολουθεί μεγάλη γιορτή με μουσικές και τραγούδια, με τον Κυριακάτικο οβελία, χαρές και χορούς.

Ποιο είναι το βαθύτερο νόημα:

Οι πιστοί βιώνουν τα πάθη και την ανάσταση του Χριστού συμμετέχοντας ενεργά με τη «συμπόρευση», «συσταύρωση» και «συνανάσταση». Ο Χριστός εκουσίως έπαθε και ανέστη για τη σωτηρία του ανθρώπινου γένους και φυσικά η μοιρολατρική λύπη απευθύνεται στις αμαρτίες αυτών. Μολαταύτα, μόνο σε συνδυασμό με την ειλικρινή μετάνοια θα επέλθει η υποκειμενική σωτηρία κατά την έλευση των εσχάτων.

Κλείνοντας, η πένθιμη ατμόσφαιρα της Μεγάλης Εβδομάδας και η χαρά που τη διαδέχεται το βράδυ της Ανάστασης ποικίλει ανά το Χριστιανικό κόσμο. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην ανάσταση του Κυρίου, ενώ η Δυτική στο θρήνο για το θάνατό του.

Αικατερίνη Συμφέρη
Θεολόγος-Εκπαιδευτικός