Σπας το κεφάλι σου πάνω από τις ασκήσεις των μαθηματικών , μασουλώντας το μολύβι τουλάχιστον δέκα λεπτά και τα γράμματα χορεύουν στην όψη των ματιών σου . Έχει πάει μεσάνυχτα και νιώθεις τα βλέφαρα να κλείνουν από την κούραση της ημέρας . Έχεις μόλις επιστρέψει από την δουλειά και ψάχνεις αφορμή για εξοδούλα αλλά βαριέσαι . Βαριέσαι τις αποστάσεις , βαριέσαι τα χιλιόμετρα , τις ώρες , τα δρομολόγια , τα πολύωρα ταξίδια και το σπίτι σου μοιάζει ιδανική λύση για χουχούλιασμα και υπνάκο. Σενάρια βγαλμένα από ταινία – ή μήπως πραγματικότητα της σύγχρονης κοινωνίας ; Όπως και να χει , άσε τους φιλοσοφικούς συλλογισμούς και ξεκίνα να ετοιμάζεις τον σάκο σου . Φύγαμε ! Όχι για πολύ μακριά , να εδώ κοντά μας . 1 ώρα και 30 λεπτά συγκεκριμένα . Η Έδεσσα και οι καταρράκτες της , με την υπέροχη φύση της , τα νόστιμα φαγητά της , τους φιλόξενους ανθρώπους της , σε καλούν να δοκιμάσεις μια εξόρμηση σε συνδυασμό με την διασκέδαση ! Λίγα λόγια για εκείνη : Ιδρύθηκε το 813 π.Χ. από τον πρώτο Μακεδόνα Βασιλιά, τον Ηρακλείδη Κάρανο και ήταν η πρώτη πρωτεύουσα του Μακεδονικού Βασιλείου. Γνώρισε πλούσιο βιομηχανικό παρελθόν κατά την διάρκεια του μεσοπολέμου.«Πύργος μέσα στο νερό» σημαίνει κυριολεκτικά το όνομα της Έδεσσας από τα αρχαία χρόνια, λόγω ότι η τότε πόλη είχε και έχει έντονο το υγρό στοιχείο (ποτάμια και καταρράκτες, για αυτό και οι ονομασίες της: Έδεσσα (βέδες στα φρυγικά ήταν το νερό ή πύργος στο νερό) και Βοδενά (voda στα σλαβικά είναι το νερό). Αργότερα όταν η Έδεσσα δέχθηκε ένα σλαβικό κύμα μετονομάστηκε σε “Βοδενά”. Το όνομα αυτό ακολούθησε να υφίσταται έως το 1912 όπου η Έδεσσα ελευθερώθηκε από τον Ελληνικό Στρατό. Από τότε η πόλη λέγεται πλέον “Έδεσσα” έως σήμερα.

Φτάνοντας στην πόλη , οι καταρράκτες βρίσκονται σε μικρή απόσταση από την αφετηρία ,με μόλις 10-15 λεπτά περπάτημα. Τα δέντρα , σε όλη την διαδρομή ενισχύουν την ομορφιά του τοπίου και σε κάθε γωνιά ξεπροβάλλει ένα μικρό πάρκο γεμάτο πράσινο. Γενικότερα , οι δρόμοι είναι καθαροί και τα σκουπίδια λείπουν . Τα ήσυχα νερά , διασχίζουν την πόλη και μικρές μικρές γεφυρούλες διευκολύνουν την διέλευση , ενώ η στοά των καλλιτεχνών ξεπροβάλλει μπροστά μας ! Η θέα από το καφέ “ Πολυχώρος Καταρράκτες” σου κόβει την ανάσα… Δεξιά μας η είσοδος των καταρρακτών.

Οι Καταρράκτες της Έδεσσας αποτελούν ένα φυσικό φαινόμενο το οποίο δημιουργήθηκε έπειτα από ισχυρό σεισμό που έπληξε την γύρω περιοχή το 14ο αιώνα, όπου από τότε κατά την πάροδο του χρόνου σημειώθηκαν αρκετές αλλαγές στην μορφολογίας τους εξαιτίας μικρότερης κλίμακας σεισμών. Κύρια πηγή αυτών αποτελεί ο Υγροβιότοπος Άγρα-Νησίου, από τον οποίον ρέει το κυρίως ποτάμι, ο Εδεσσαίος του οποίου οι διακλαδώσεις αποτελούν τους καταρράκτες. Επίσης ,το Γεωπάρκο των Καταρρακτών εκτείνεται σε μια περιοχή πάνω από 100.000 τ μ και σε μία διαδρομή πάνω στο βράχο για 1,1 χλμ. Αποτελεί το βασικό πόλο έλξης επισκεπτών της πόλης και είναι ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα στην Ελλάδα. Σε αριθμό οι καταρράκτες είναι δώδεκα, εκ των οποίων μόνο οι τέσσερις είναι θεατοί, ενώ οι υπόλοιποι εξαιτίας της πλούσιας βλάστησης δεν μπορούν να θεαθούν εύκολα.Στα μονοπάτια του Πάρκου Καταρρακτών συγκαταλέγεται και η λιθόστρωτη διαδρομή προς την Αρχαία Έδεσσα μέσα από τον κάμπο της πόλης. Η δίοδος αυτή αποτελούσε τμήμα της αρχαίας Εγνατίας Οδού, που ένωνε την Αρχαία Έδεσσα, την Ακρόπολη της Έδεσσας (συνοικία Βαρόσι) και τη Θεσσαλονίκη ως τις αρχές του 20ού αιώνα.

Το Σπήλαιο Καταρρακτών στην Έδεσσα είναι το μοναδικό «πρωτογενές» αξιοποιημένο σπήλαιο στην Ελλάδα. Η είσοδος του σπηλαίου είναι στο χώρο του δεύτερου πατώματος των Καταρρακτών. Ακριβώς δίπλα τους, ο επισκέπτης βρίσκει την είσοδο του μικρού αλλά πολύ ενδιαφέροντος σπηλαίου. Η επίσκεψη στους Καταρράκτες δεν μπορεί να ολοκληρωθεί χωρίς την επίσκεψη στο χώρο που γίνεται κατανοητό πως χτίστηκε ο υδάτινος πύργος μέσα στο νερό, η βάση πάνω στην οποία βρίσκεται η πόλη της Έδεσσας.

Με τον όρο «πρωτογενές» χαρακτηρίζουμε τα σπήλαια που έχουν δημιουργηθεί από την εναπόθεση διαλυμένου ασβεστόλιθου πάνω στα βρύα που αναπτύσσονται κάτω από τους καταρράκτες. Ο όρος «πρωτογενές σπήλαιο» αναφέρεται στα σπήλαια με ηλικία όμοια με αυτή των πετρωμάτων. Σχηματίζονται σε τραβερτινικές αποθέσεις κυρίως σε θέσεις καταρρακτών. Οι αναφορές για τραβερτινικά πρωτογενή σπήλαια είναι πολύ λίγες που υπολογίζονται μόνο στο 1-2% των σπηλαίων. Στην Ελλάδα είναι σπάνιες γεωμορφές και πρέπει να θεωρηθούν φυσική κληρονομιά.Ο διαλυμένος ασβεστόλιθος τα επικαλύπτει δημιουργώντας λεπτά στρώματα CaCO3 και έτσι μπορούν να διατηρηθούν σχηματίζοντας Τραβερτίνη(Επιστημονική ονομασία τους πορώδες βράχου). Λόγω της υψηλής μέσης περιεκτικότητας των νερών των πηγών σε άλατα (από τις υψηλότερες παγκοσμίως) η διαδικασία δημιουργίας ασβεστολιθικών αποθέσεων από φυσικά και άλλα εμπόδια διευκολύνει την διαδικασία που ονομάζεται περιλίθωση.

Με αυτό τον τρόπο οι Καταρράκτες Έδεσσας συγκαταλέγονται στα παγκόσμια μνημεία φυσικής κληρονομιάς με την μοναδικότητα ότι μετατοπίζονται προς τα εμπρός δημιουργώντας σταδιακά νέα σπήλαια ενώ οι περισσότεροι καταρράκτες παγκοσμίως όπως του Νιαγάρα διαβρώνονται και μετατοπίζονται προς τα πίσω.Στο μικρό λοιπόν αυτό σπήλαιο θα δει κανείς πως σχηματίζεται ένας συμπαγής βράχος με την δύναμη του νερού που έχει την ίδια ηλικία με το πέτρωμα που το δημιούργησε.

Το σπήλαιο αποτελείται από δύο μέρη συνολικού μήκους 36 μέτρα (μπαλκόνι με θέα και το κύριο μέρος του σπηλαίου).

Το επισκέψιμο μήκος του σπηλαίου , 21 μέτρα συνολικά αποτελείται από μία αίθουσα

Το σπήλαιο περιέχει μία αίθουσα στο εσωτερικό στην οποία ο επισκέπτης στα αριστερά θα θαυμάσει τους πρωτογενής σταλακτίτες σε ποικιλία μεγεθών ,σχημάτων και χρωμάτων..Ακριβώς απέναντι οι σχηματισμοί διαφέρουν , ο επισκέπτης θα απολαύσει τους λεγόμενους εκκεντρίτες . Οι εκκεντρίτες ή ελικίτες είναι σπάνιοι σχηματισμοί που δημιουργούνται  «αψηφώντας » τους νόμους της βαρύτητας ακολουθώντας ακανόνιστες πορείες .Λίγα μέτρα πιο κάτω βλέπουμε τις σταλακτατικές κολώνες ύψους τριών μέτρων .Φτάνοντας στο τέλος του σπηλαίου ο επισκέπτης αντικρίζει το λεγόμενο βάραθρο ύψους 5 μέτρων. Σε εκείνο το σημείο οι σχηματισμοί που συναντάμε είναι τα λεγόμενα “κουνουπιδοειδή” που είναι μια άλλη μορφή σπηλαιοαποθέσεων.

Φεύγοντας από τους καταρράκτες απομακρυνόμαστε από την πηγή φυσικής ομορφιάς και εισχωρούμε σε ένα πολεοδομικό συγκρότημα που θυμίζει λίγο μεγαλούπολη σε συνδυασμό με πινελιές τοπικής κοινωνίας. Μια σχέση , μεγάλων δρόμων και μικρών στενακίων , καταστημάτων του σήμερα με χαμηλά σπιτάκια του τότε . Μπροστά μας , η πλατεία Ηρώων . 

Δίπλα ακριβώς από το υπέροχο πάρκο των Καταρρακτών συναντάται το Βαρόσι, η παλιά πόλη της Έδεσσας, που ταξιδεύει τον επισκέπτη πίσω στο χρόνο.

Η συνοικία Βαρόσι, που συναντάται δίπλα από το Πάρκο των Καταρρακτών της Έδεσσας, σημαίνει οχυρό, και ξεχωρίζει για την ατμόσφαιρά της Έδεσσας από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Στην ουσία πρόκειται για την πρώτη συνοικία που αναπτύχθηκε στην Έδεσσα, ως μετεξέλιξη του βυζαντινού οικισμού που υπήρχε στην περιοχή της ακρόπολης και της αρχαίας πόλης της Έδεσσας.

Εντοπίζεται στην Ακρόπολη της Έδεσσας, απλώνεται μέχρι τον Ψηλό Βράχο, ενώ προσφέρει και εκπληκτική θέα προς την εύφορη κοιλάδα της Κεντρικής Μακεδονίας.

Γεμάτη με υπέροχα κτίρια που χρονολογούνται από τον 19ο αιώνα, τα περισσότερα από αυτά αποτελούν κυρίως λαϊκές κατοικίες, ενώ κάποια αρχοντικά. Χτισμένα σύμφωνα με την χαρακτηριστική, παραδοσιακή μακεδονίτικη αρχιτεκτονική, έχουν αναπαλαιωθεί και ξεχωρίζουν για τα ιδιαίτερα χρώματά τους όπως θαλασσί, ροζ και της ώχρας. Είναι οργανωμένα σε τρία επίπεδα -όροφος, μεσοπάτωμα, ισόγειο- και ξεχωρίζουν για τα περίφημα σαχνισιά, παράθυρα- μπαλκόνια που στηρίζονται σε ξύλινα δοκάρια, στο εξωτερικό τους.

Γύρω από τον προαύλιο χώρο και τις όμορφες αυλές των σπιτιών στο Βαρόσι υψώνονται μαντρότοιχοι που στην ουσία κρύβουν την ζωή της εκάστοτε οικογένειας, ενώ γύρω από την αυλή υπάρχουν ημιυπαίθριοι χώροι, γνωστοί και ως χαγιάτια, που βοηθούσαν στην καθημερινότητα των κατοίκων τους

Το ρολόι, σήμα κατατεθέν στο κέντρο της πόλης. Η κατασκευή του χρονολογείται γύρω στο 1900. Χτίσθηκε απο τον Κωνσταντίνο Ζήση και τα αδέλφια του που ήταν μάστορες της εποχής. Η Βάση του είναι απο σιδηρόπετρα και το υπόλοιπο κτίσμα απο πουρόπετρα. Σήμερα συνεχίζει την λειτουργία του δίπλα στο κτίριο όπου στεγάζονται οι δραστηριότητες του Φιλοπρόοδου Συλλόγου Μέγας Αλέξανδρος ενός απο τους πιο παλαιούς συλλόγους της Εδεσσας(1922)

“Και ο Κάρανος με ένα μεγάλο πλήθος Ελλήνων, προσταγμένος από τον χρησμό να πάει να εγκατασταθεί στη Μακεδονία έφτασε στην Ημαθία. Κυρίευσε εκεί την Έδεσσα περνώντας απαρατήρητος από τους κατοίκους της πόλης χάρις σε μια δυνατή μπόρα, με ομίχλη και πυκνή βροχή. Μπροστά του έτρεχαν γίδες που η κακοκαιρία τις έσπρωχνε προς την πόλη και ενθυμούμενος τον χρησμό που έλεγε ότι “θα βασιλέψει εκεί που θα τον οδηγήσουν οι γίδες” διάλεξε την πόλη αυτή για έδρα του βασιλείου του. Από τότε σε κάθε εκστρατεία έβαζε να προπορεύονται του στρατού γίδες για να έχει την ίδια επιτυχία όπως στη πρώτη του κατάκτηση. Σαν ενθύμιο αυτού του περιστατικού ονόμασε Αιγές την Έδεσσα και το λαό της Αιγεάτες”

Η Έδεσσα δεν φημίζεται μόνο για τους καταρράκτες της , αλλά και για το ποιοτικό φαγητό της ! Τολμώ να πω πως καλύπτει κάθε απαιτητικό “γευσιγνώστη “. Μια συμβουλή εδώ : Στον δρόμο σας προς την κεντρική πλατεία θα συναντήσετε πολλούς φούρνους – η αλυσίδα φούρνων Ηλέκτρα , θα ικανοποιήσει κάθε λαχταριστή σκέψη και πόθο. Την περίοδο που επισκεφτήκαμε την Έδεσσα , ήταν περίοδος νηστείας και με έκπληξη διαπιστώσαμε ότι οι επιλογές σε χορτοφαγικό μενού ήταν αμέτρητες ! Για έναν … περίεργο οισοφάγο ,σαν τον δικό μου , δομημένο με βλαστάρια και ρεβύθια , η Έδεσσα φάνηκε αντάξια της κουζίνας που προσφέρει.

Η Έδεσσα σε καλεί για μια μονοήμερη εξερεύνηση , συνδυάζοντας φύση και πόλη , καταρράκτες και νόστιμο φαγητό ! Κάθε στενό της πόλης , αρχιτεκτονικά δοσμένο με αρμονία, σε καλωσορίζει και φωνάζει από μακριά μείνε. Αφιερώνοντας 3-4 ώρες περίπου στο περπάτημα , έχετε δει όλες τις γωνιές της φιλόξενης πόλης . Σας συμβουλεύουμε να ξεκινήσετε νωρίς ( 10 πμ περίπου να είστε εκεί ) , για να μπορέσετε να ανακαλύψετε τις ομορφιές της Έδεσσας με άνεση και χρόνο! Και αφήστε τις νεράιδες του μύθου , δειλά δειλά να ξεπροβάλουν μέσα από τα νερά του καταρράκτη και να σας τραβήξουν με την θέληση σας , σε χορούς μαγικούς , με σκοπούς ανατολίτικους , κάτω από το άγριο μα θαυμαστό φως της σελήνης ….

Αριάδνη Εμμανουηλίδου